StartRakeldiepdruk - PhotogravureScreening our spare stampsVroege rakeldiepdruk en postzegels - Early photogravure and stamps

Vroege geschiedenis rakeldiepdruk - Early history of photogravure

Rasterdiepdruk heeft zich geleidelijk ontwikkeld uit 'plaatdruk'. De klassieke diepdruk van vlakke drukvormen was niet geschikt voor het bedrukken van textiel in schier eindeloze banen. In 1783 wordt in Engeland patent gevraagd voor een drukpers met koperen cylinders. In plaats van het inktvrij wrijven van de vlakke plaat kwam een mes - de rakel - waarmee op de niet-gegraveerde plaatsen de drukinkt weggestreken kon worden. Dat kon omdat de drukinkt die nodig was voor het bedrukken van katoen dun genoeg was. Zo was er toen in zekere zin al sprake van 'rakeldiepdruk', echter de drukvorm moest nog steeds gegraveerd worden. Voor de katoendrukkerijen was het te tijdrovend en te kostbaar. De ontwikkeling van de fotografie bracht echter uitkomst. In 1832 ontdekte Sukov de looiende werking van licht op chroomgelatine (gelatine+kaliumbichromaat). Fox Talbot maaakte in het midden van de vorige eeuw diepgeëtste drukvormen: 'heliogravures' m.b.v. chroomgelatine, en hij gebruikte of een gaas of strooide harspoeder op de drukvorm en brandde het erin om een 'rastereffect' te verkrijgen. Karel Klic paste in 1878 zowel de fotografie, als chroomgelatine en harspoeder toe, en gebruikte zijn procede, met vlakke drukvormen, voor zowel textiel als papier. Foster vervaardigde in 1893 'rakeldiepdruk' persen voor druk op papier, en in 1895 wordt de eerste 'rakeldiepdruk' drukkerij opgericht: Rembrandt Intaglio Ptg Co Ltd, in Lancaster.

De eerste 'rakeldiepdruk' pers met druk aan de rol werd in 1901 door Wood vervaardigd. In 1903 was de drukkerij van F.A. Bruckmann te Munchen de eerste in Duitsland welke 'rakeldiepdruk' gebruikte. Naast alle geheimzinnigheid rondom het nieuwe procede, en de vele belangentegenstellingen bleven er nog enkele technische problemen. Om te verhinderen dat de rakel alle inkt van de drukvorm afveegde, was iets als een raster nodig dat de inkt vasthield. Het greinen van de drukvorm m.b.v. hars- of asfaltpoeder was echter niet de beste oplossing. In 1899 ontdekte E. Rolffs in Siegburg, bij Bonn, het nut van een kruisraster voor de katoendruk en bij toeval ook de goede resultaten bij het bedrukken van papier. In 1906 werd de 'Deutsche Photogravur AG' opgericht in Siegburg. Chroomgelatine op een vlakke plaat was niet zo moeilijk, echter hoe de gelatine gelijkmatig om een cylinder te krijgen? A.Nefgen introduceerde in 1906 het gebruik van pigmentpapier (papier met een laag chroomgelatine), dat overigens Klic' i n 1898 al had uitgevonden om de gelatine gelijkmatig op de cylinder te krijgen. In 1909 konden Rolffs en Nefgen een 3-kleuren rasterdiepdrukpers in gebruik nemen. Voor illustratie-druk: affiches en prentbriefkaarten kwam de rasterdiepdruk volop in gebruik. Echter slechts voor de afbeelding, voor de letters werd nog boekdruk gebruikt. Nefgen vond in 1910 een procede uit om zowel afbeelding als tekst in rasterdiepdruk te drukken en noemde dit 'Rotogravur'. In het zelfde jaar verscheen de Paas-editie van de 'Freiburger Zeitung' met illustraties in rasterdiepdruk.

FZ


In 1911 hadden de 'Deutsche Photogravure AG' en Johannisberg Machinefabrik te Geisenheim een drukpers geconstrueerd welke papier gelijktijdig tweezijdig bedrukte. In de jaren erop werden tussen diverse drukkerijen en de 'D.Ph.AG' licentiecontracten gesloten. Daaronder een in 1912 met A.W. Frentzen die in 1913 de Nederlandse Rotogravure Maatschappij te Leiden oprichtte. Het eerste project van de N.R.M. was het geillustreerde weekblad 'Panorama' dat op 7 Juli 1913 verscheen. De reeds genoemde drukkerij Bruckmann te Munchen zou de eerste postzegels in rasterdiepdruk vervaardigen voor het Koninkrijk Beieren, in 1914.

In 1911 the 'Deutsche Photogravure AG' and the 'Johannisberg Machinefabrik' at Geisenheim had constructed a printing press that could print double-sided paper. In the following years several printing houses bought licenses from the 'D.A.Ph.AG'. Among them in 1912 A.W. Frenzen who in 1913 had founded the 'Nederlandse Rotogravure Maatschappij' at Leiden, the Netherlands. Their first project was the illustrated weekly 'Panorama' having its first issue on July 7th, 1913. The mentioned before printing house Bruckmann in Munich would have the first postage stamps printed in photogravure in1914 for the kingdom of Bavaria.


Panorama


In dit korte historische overzicht duiken een aantal synoniemen op:

rakeldiepdruk
ook te gebruiken als er geen raster is
rasterdiepdruk
duidelijk voorzien van raster
rotogravur(e)
Duitse [en Nederlandse] patentnaam
photogravure
Engelse patentnaam
héliogravure
Franse patentnaam

Verder worden nog gebruikt:

  • koperdiepdruk
  • rotatie-etsdiepdruk


Copyright © Printing Matters (Contact Rein Bakhuizen van den Brink)
Laatst gewijzigd op 26 februari 2017

StartRakeldiepdruk - PhotogravureScreening our spare stampsVroege rakeldiepdruk en postzegels - Early photogravure and stamps