StartZumstein papiernotaties voor ZwitserlandWit papier, geen vezels, P1b, gom craqueléPapiersoort P8

Papiersoort P6 en P7

Uitgesplitst naar bijzondere uitgiften en frankeerseries

jaar omschrijving procedé
P6
1905-24 definitives boekdruk
1907 Staande Helvetia plaatdruk
1914-31 hoge waarden plaatdruk
1918-30 Pro Juventute boekdruk
1923-30 luchtpost boekdruk
1924 UPU plaatdruk
1931-36 Pro Juventute plaatdruk
1932 Gotthard plaatdruk
P7
1905-07 Staande Helvetia plaatdruk

Papier P6 komt voor bij plaatdruk in de periode 1907-1936, en bij boekdruk in de periode 1906-1932. Het watermerk van de plaatdrukzegels is liggende behalve bij de 1924 20 rp UPU en bij de 1932 Gotthard daar is het staand. Van deze laatste zegels vermeldt Zumstein trouwens abusievelijk dat ze papier P7 hebben, maar dat moet P6 zijn.

Bij de in plaatdruk gedrukte Staande Helvetia geeft overigens de Spezialkatalog van Zumstein niet aan wat de stand is van het watermerk. Zelfs een eenvoudig schema met katalogus-nummers, papiersoorten en tandingen ontbreekt. Wie dat zoekt valt terug op de Schweiz/Liechtenstein catalogus.

We kunnen onderscheid maken tussen de twee standen van het watermerk cq van de vezels.

P6a
wit, glad papier, blauwe en rode liggende vezels, dwarsrichting = staand watermerk bij staand formaat.
P6b
wit, glad papier, blauwe en rode staande vezels, lengterichting = liggend watermerk bij staand formaat

Het lijstje van zegels waarbij beide standen voorkomen, van dr. Kaufmann, is met enkele waarden uitgebreid. De waarden van Helvetia met zwaard, kloppen ook met wat dhr. Doorenbos heeft gevonden. Wat geen van beide onderzoekers nog had gevonden was het voorkomen bij de 2 en 5 Tellknaap in type II!!! Geen van beide zijn overigens massawaar, dus een beetje geluk zal het wel geweest zijn. Verder komt na 1911 het staande watermerk alleen voor bij een aantal zegels in plaatdruk. De door Doorenbos reeds eerder genoemde 1924 UPU 20, maar ook de in plaatdruk uitgevoerde Pro Juventute zegels uit 1932-1936 en 1932 Gotthard!

D. Kaufmann BBZ 12/85??

Papier P7 daarentegen komt alleen voor bij de Staande Helvetia van 1905 in plaatdruk van M. Girardet. Hierbij heb ik zelf alleen nog maar staand watermerk geconstateerd, maar gezien het feit dat eerdere oplagen Staande Helvetia wel incidenteel voorkomen met staande vezels [liggend watermerk dus], moet rekening gehouden worden met beide standen van het watermerk.

Bij de in plaatdruk gedrukte Staande Helvetia geeft overigens de Spezialkatalog van Zumstein niet aan wat de stand is van het watermerk. Zelfs een eenvoudig schema met katalogus-nummers, papiersoorten en tandingen ontbreekt. Wie dat zoekt valt noodgedwongen terug op de Schweiz/Liechtenstein catalogus.


In mijn artikel van december 1993 van het Nederlandsch Maandblad voor Philatelie zijn de zegels in boekdruk met de twee standen van het watermerk uitvoerig behandeld. De zegels in plaatdruk zouden met verschillende standen door problemen met papierrek en perforatie tot grote hoeveelheden drukuitschot geleid hebben. Een overzicht van de standen, uitgesplitst naar drukkerij en formaat, volgt hieronder:

Plaatdruk emissies 1907-1936 met watermerk Groot Kruis

Benzinger et Cie

Veltanding 11 3/4 12/14

jaar omschrijving 6a 6b
1907 Staande Helvetia x ?

Veltanding 11 1/2:11 12/13

jaar omschrijving 6a 6b
1907 Staande Helvetia x ?

Landestopographie

Kamtanding 11 3/4 12/14

jaar omschrijving 6a 6b
1927 Pro Juventute 20 - x

Veltanding 11 1/2 23/15

jaar omschrijving 6a 6b
1914-1931 3, 5, 10F [40.0mm] - x
1924 UPU 20 [39.5mm] x -

Kamtanding 11 1/2 24/15

jaar omschrijving 6a 6b
1924 UPU 20 ? -
1930-1931 Pro Juventute 30 [41.0mm] - x

Orell Fússli

Kamtanding 11 3/4 14/17

jaar omschrijving 6a 6b
1932-1933 Pro Juventute 30 x -
1932 Gotthard x -

Veltanding 11 3/4 14/17

jaar omschrijving 6a 6b
1934-1936 Pro Juventute 30 x -

Kamtanding 11 1/2 23/15, lengterichting

jaar omschrijving 6a 6b
1924 UPU 30 [39.5mm hoog] - x

Kamtanding 11 1/2 24/15, lengterichting

jaar omschrijving 6a 6b
1924 UPU 30 [41.0mm hoog] - x


Boekdruk emissies 1906-1932

In dez periode komen de meeste varianten met zowel staand als liggend watermerk Groot Kruis voor. De zegels met staand watermerk hebben steeds handmatig aangebrachte gom met een natuurlijk craquelé, die met liggend watermerk hebben machinaal aangebrachte gom die ook machinaal in gebroken.

We beginnen met de kleinformaat-zegels:

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/ Kamtanding 11 3/4 12/14
1906 Cijfer
2 x -
3 x -
5 x -
10 x -
12 x -
15 x -
2 pzb x -
5 pzb x -
1907 Tellknaap
2 x . 101
3 x . 102
5 x x 28-10-08 KD 103
5 pzb . x 103
Helvetia
10 x . 104
10 pzb x . 104
12 x . 105
15 x . 106

Het accent lag nog op het staande watermerk, toch vinden we in 1908 al liggend watermerk. Pas bij de Helvetia met Zwaard serie komen we beide standen volop tegen.

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/ Kamtanding 11 3/4 12/14
1908 Helvetia met Zwaard
20 x x KD 108
25 x x KD 109
25 pzb x x KS1
30 x x D 110
35 x x KD 111
40 [ontwerpersnaam voluit] lila/geel x - 107
40 [ontwerpersnaam afgekort] lila/geel x x D 112
50 x x KD 113
70 x x KD 114
1F x x RRR 115
3F x x D 116
40 groenblauw [1921] - x 156
40 ultramarijn [1922] - x 161
40 lila/groen [1925] - x 176
60 bruinoranje [1918] - x 140
70 donkerviolet [1924] - x 162
80 grijs [1918] - x 141
80 op 70 [1915] . x 135
20 op 25 [1921] . x 151
20 op 25 pzb [1921] . x K16S17


Maar ook bij de Tellknaap in de diverse types vinden we beide standen van het watermerk.

De 1909 Tellknaap met type I [vóór de schacht]:

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/Kamtanding 11 3/4 12/14
1909 Tellknaap
2 x x RR KD 117
2 pzb x . KS2
3 x RR x D 118
5 x x KD 119
5 pzb . x KS3

De 1909 Tellknaap met type II [achter de schacht, asymmetrisch]:

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/ Kamtanding 11 3/4 12/14
1909 Tellknaap
2 x RRR x 123II
2 pzb . . 123II?
3 blauwviolet . x 124
3 pzb . x KS6
3 bruinoranje - x 137
3 pzb - x K10S11
5 x RRR x 125II
5 pzb . . KS7II
7 1/2 - x 138II
7 1/2 pzb - x K12S13
2 1/2 op 3 [1921] - x 146
5 op 7 1/2 [1921] - x 148II
2 1/2 op 3 pzb [1921] - x K13S14
5 op 7 1/2 pzb [1921] - x K14S15

De 1909 Tellknaap met type III [achter de schacht, symmetrisch]:

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/ Kamtanding 11 3/4 12/14
1909 Tellknaap
2 . x 123III
2 pzb . x KS5
2 1/2 - x 136
5 . x 125III
5 pzb . x KS7III
7 1/2 - x 138III
1 op 2 [1915] . x 132
5 op 2 [1921] . x 147
5 op 7 1/2 [1921] - x 148III

Het aantal verschillende tekeningen Helvetia kon in die tijd niet op!

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/ Kamtanding 11 3/4 12/14
1909 Helvetia
10 x x KD 120
10 pzb . x KS4
12 x x KD 121
15 x x KD 122
13 op 12 [1915] . x 133


Voor de middenwaarden en voor de vroege Pro Juventute zegels [op 1913 na] werd hetzelfde formaat gebruikt als voor de lage waarde van de frankeerzegels. Het staande watermerk [met liggende vezels] komt niet meer voor.

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/Kamtanding 11 3/4 12/14
1924-1933 Wapen
90 - x
1.20 - x
1.50 - x
2F - x
1918-1926 Pro Juventute - x
1927 Pro Juventute 5 - x
Pro Juventute 10 - x
1928,1930 Pro Juventute 5 * - x
Pro Juventute 10 * - x
Pro Juventute 20 * - x

*

Bij deze twee jaren Pro Juventute hebben de 5, 10 en 20 rp een liggend formaat met bijbehorend staand watermerk. Kortom de vezels liggen in de lengterichting en vandaar dezelfde notatie als bij de PJ zegels uit de rest van de periode: P6b

Hetzelfde beeld als bij de frankeerzegels zien we ook bij de port- en portvrijdom-zegels.

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Vel-/Kamtanding 11 3/4 12/14
1907-1908 Porten 1-50 rp groenolijf/rood x -
1908-1909 Porten 1-100 rp lichtbruin/rood x -
1909 Porten 1 rp grijsgroenolijf/d'rood x x
1910-1924 Porten Alpenrozen en Jungfrau ? x
1924-1926 Porten - x
1927-1934 Portvrijdom - x


De allereerste Pro Juventute zegel kreeg een wat langer/hoger formaat dan het voor frankeerzegels gebruikelijke.

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Veltanding 11 3/4 12/18
1913 Pro Juventute - x

De Luchtpost-zegels hebben een bijna dubbelbreed frankeerzegel-formaat. Het loketvel was 5x5 groot, d.w. even breed als het 10x10 grote loketvel van de frankeerzegels. De papierrichting kon dan ook net als bij de frankeerzegels staand zijn [6b]. De drukplaten waren 4 loketvellen groot. Als 4 = 2x2 dan was het drukvel niet vierkant en lag het niet voor de hand dat een drukvel verkeerd op de pers terecht zou komen.

jaar omschrijving 6a 6b Zumstein nr
Veltanding 11 3/4 23/15
1923-1933 Luchtpost
15 - x
20 - x
25 - x
35 - x
40 - x
45 - x
50 - x
65 type I - x
75 - x
1F - x
2F - x
10 op 15 - x
10 op 65 - x

Het voorkomen van 6a is vrijwel uit te sluiten maar is wel degelijk geconstateerd bij oplagen op latere papiersoorten.


Copyright © Printing Matters (Contact Rein Bakhuizen van den Brink)
Laatst gewijzigd op 17 december 2018

StartZumstein papiernotaties voor ZwitserlandWit papier, geen vezels, P1b, gom craqueléPapiersoort P8