Inleiding:
De bekende Vliegende Duif, naar ontwerp van Chris Lebeau, heeft altijd tot m'n verbeelding gesproken. Een eenvoudig ontwerp met toch ook veel variatie. Variatie vooral op het druktechnische vlak waarvan we in de filatelie van alledag, de catalogi en de albumbladen weinig van terug vinden, en ook in de filatelistische vakliteratuur is deze emissie slecht bedeeld. Wat zijn zoal de facetten waar de geinteresseerde verzamelaar bij de duifjes-zegels op kan letten:
- 20 waarden,
- 3 zegeltekeningen of typen,
- 3 drukprocédé's,
- 3 papiersoorten,
- 3 rastermaten, en
- 6 perforatievarianten.
Als alle combinaties bij elke waarde voor zou komen dan hadden we zo'n 10.000 zegels nodig. Gelukkig is het aantal bestaande combinaties veel geringer. We zullen de diverse variatiemogelijkheden bekijken en wel beginnen met die waarin de ontwerper Chris Lebeau [1878-1945] invloed heeft gehad en eigenlijk had moeten hebben, de typen en de drukprocédé's. Papiersoort, rastermaat en perforatie hadden elk een eigen achtergrond waar de ontwerper weinig mee van doen had.
In dit artikel beperk ik me tot de postzegels en laat de postwaardestukken [briefkaarten, verhuiskaarten e.d.] buiten beschouwing hoewel ze eigenlijk volwaardig deel uit maken van de emissie Lebeau. De overweging is een praktische: nog niet zo lang geleden heb ik de postwaardestukken Lebeau zo uitvoerig als bijna mogelijk was besproken in het blad van de Nederlandse Vereniging van Poststukken en Poststempelverzamelaars, PO&PO: "de Postzak".
De 3 verschillende typen:
In de eerste paar jaren van het bestaan van de emissie vinden we in de filatelistische tijdschriften een variatie in tekening beschreven die nu ruim 50 jaar later in het materiaal niet goed meer terug te vinden is. Over deze variatie gaat het in dit hoofdstuk niet. Als we de totale aanmaakperiode van de duifjes [1924-1948] overzien valt direct het verschil op tussen de lage waarden t/m 4c en de waarden vanaf 5c. Dat verschil zit in de kop van de duif. In het midden vande kop zit als het ware een "v" [lage waarden] of een "." [5-50c]. Het is niet zo vreemd dat voor de waarden vanaf 5c, waaronder ook waarden met 4 cijfers [12 1/2, 22 1/2c], de ontwerper de tekening wat heeft willen bijstellen. Het binnenste van de kop is dan misschien nog het minst essentiële, door de gelijktijdige verandering van drukprocédé zou het "v" in rasterpuntjes uiteenvallen, belangrijker is dat de gebogen lijn onder de waardeaanduiding een ander karakter zou krijgen. Bij de 1-4c is de gebogen lijn wat dikker in het midden, bij de
5-50c is de gebogen lijn overal gelijkmatig dik. Wat zeer lang in verzamelaarskringen onopgemerkt gebleven is en wat uiteindelijk in een Engelse catalogus [Stanley Gibbons] voor het eerst erkenning heeft gekregen, is het feit dat de gelijkmatig dikke gebogen lijn ook gehanteerd is bij de 2 1/2c [met 3 cijfers toch wel in aanmerking komend, en dat in heviger mate dan de 1 1/2c omdat de 2 1/2c ook in combinatie met de nieuwe 7 1/2c zou worden gedrukt]. We hebben dus 3 typen:
type A: 1-4c gebogen lijn dik in het midden, kop "v"
type B: 2 1/2c gebogen lijn overal even dik, kop "v"
type C: 5-50c gebogen lijn overal even dik, kop "."
De 3 drukprocédé's:
Bij de voorbereiding van een nieuwe emissie [1924] was het gebruik van de nieuwe fotografische drukmethoden ter vervanging van het boekdruk-procédé onontkoombaar. In de meeste Europese landen zouden de langlopende postzegels gedrukt gaan worden volgens deze procédé's waarbij kostenoverwegingen [drukvormvervaardiging], snelheid [drukken van cylinders i.p.v. platen] en de fotografische vrijheid en flexibiliteit van afbeelding een rol zouden spelen [België, Italië, Hongarije, Roemenië, USSR]. Waar dat laatste minder belangrijk was, en het waardepapier-aspect van de postzegel op de voorgrond stond, werd gekozen voor de staaldiepdruk met rotatiepersen [Zweden, Denemarken, Frankrijk]. Zwitserland koos voor een middenweg: de gedegen langlopende frankeerzegels in staaldiepdruk bij de PTT-drukkerij, de veelkleurige plaatjes als gelegenheidszegels bij de particuliere drukkerij Courvoisier.
De nieuwe wind qua postzegelontwerp en zegelaanmaak vinden we volop terug bij de nederlandse zegels. Alleen bij de langlopende frankeerserie is er iets niet geheel goed gegaan. De lage waarden 1-4c in de duif-tekening van Chris Lebeau, uitgevoerd aanvankelijk in een rampzalige slechte offsetdruk, met vaak een zeer grove korrel. De hoge waarden in een soort bewerking van de 1902 Kon. Wilhelmina serie van de overzeesche gebieden, naar ontwerp van Jan Veth. Een gravure boekdruk of plaatdruk waardig maar als ontwerp voor een emissie in rasterdiepdruk? Technisch gezien is een niet eens zo slechte poging gedaan het raster te verdoezelen hoewel in die tijd al betere drukmethoden bekend waren, en dat niet eens zo ver van huis: de Nederlandse Rotogravure Maatschappij in Leiden, heeft een rasterloze rotogravure toegepast bij zwitserse zegels [Pro Juventute 1927-28 30Rp].
Chris Lebeau was gevraagd voor de gehele frankeerserie inclusief de hoge waarden. Principiële redenen [als anarchist tegen de monarchie] maakten het hem onmogelijk om zegels met de afbeelding van de koningin te ontwerpen. Jan Veth [1864-1925] heeft niet lang kunnen genieten van de renaisance van de 1902 tekening. Wat de Veth-serie ondanks alles toch nog acceptabel maakt is het prachtige kleurenscala.
De Lebeau-zegels werden uitgevoerd in het nieuwe offset-procédé, de Koningin Wilhelmina-zegels, ontwerp Jan Veth, in de eveneens nieuwe rasterdiepdruk. Voor zegels met enorme hoge oplagen is het nodig om ze snel en goedkoop te kunnen drukken. Het lag dan ook voor de hand dat gezocht werd naar mogelijkheden om de zegels in continue druk, aan de rol, te drukken. In Frankrijk en Duitsland was vlak voor de 1e Wereldoorlog al begonnen met zegels in continue boekdruk, en in de Ver. Staten met staaldiepdruk. Boekdruk aan de rol heeft zich afgezien van beide genoemde landen niet echt verspreid, maar diepdruk aan de rol werd al snel interessant voor de druk van postzegels. Met name de firma GOEBEL in Darmstadt, Duitsland heeft in nauwe samenwerking met de leidse Nederlandse Rotogravure Maatschappij, baanbrekend werk verricht. De eerste rasterdiepdruk-persen met druk aan de rol werden in 1929 ingezet voor de fabricage van postzegels van Italië [Vaticaanstad] en de Republiek van Zuid Afrika. Het rasterloze procédé va
n de NRM werd eveneens door GOEBEL geimplementeerd op voornoemde GOEBEL-persen. Zegels van Vaticaanstad uit 1929, en de meeste zegels van Zuid Afrika in de periode 1929-1948, hebben geen raster.
Andere fabricanten volgden, waaronder Albert, uit Frankenthal, Pfalz. Albert leverde al de "gewone" drukpersen met velinleg, de "Palatia", aan Joh. Enschedé, maar in 1936 werd in Haarlem de eerste druk aan de rol pers "Albert Frankenthal" in gebruik genomen. De naam zegt dus eigenlijk niets over de methode, de gebruikte rasterdiepdruk-persen waren toen alle Albert Frankenthal's!
In filatelistisch Nederland is de introductie volkomen onopgemerkt gebleven. Pas in 1939 merkten enkele verzamelaars op dat de kleur van de 1 1/2c uit automaten wel iets afweek van die van de loketvellen. Bij navraag in Haarlem bleek toen de 1 1/2c rolzegel al vanaf 1936 aan de rol te zijn gedrukt en de 3c al vanaf 1938! Daarnaast waren ook de 5, 6, en 12 1/2c Veth op de AF druk aan der rol pers aangemaakt.
Tot dan toe werden stroken velzegels tot rollen aaneen geplakt. Met de aanschaf van de Albert Frankenthal druk aan de rol diepdrukpers ontstond de mogelijkheid continue rollen aan te maken. In de periode 1936-40 werden van de 1 1/2, 3 en 4c rollen in rasterdiepdruk aangemaakt. De vel- en boekjeszegels Lebeau bleven nog gewoon in offset gedrukt.
Eind 1940 werd gezocht naar een definitieve vervanging van de frankeerzegels met de beeltenis van H.M.de Koningin. De duiftekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c, wat resulteerde in een nieuwe tekening voor de waarden 5-50c. Op 1 April 1941 verschenen de 5, 7 1/2, 17 1/2, 25, 30 en 50c, op 16 April 1941 de overige waarden. Ten behoeve van de automaten kwamen er rollen met 7 1/2 en 2 1/2c gecombineerd net als eerder bij de traliezegels. De 2 1/2c verscheen zo voor het eerst gedrukt in rasterdiepdruk. In Augustus 1941 verscheen de 1 1/2c in vellen in rasterdiepdruk. Bij herdruk zouden de 1, 2, 2 1/2, 3 en 4ct moeten volgen. De 1, 2 en 2 1/2c verschenen in vellen nog voor 1943, de 3 en 4c pas na de oorlog. Begin mei 1942 gaan alle postzegelautomaten buiten werking als gevolg van het buitenomloopstellen van de bronzen centen, en de omloopbeperking van de zilveren dubbeltjes.
In de loop van 1943-44 worden de 1-5c vervangen door de germaanse symbolen-serie, de 7 1/2-50c door de zeeheldenserie. De 50c Zeeheld is nooit verschenen omdat toen de ontwerper de zegel klaar had het Zuiden waar hij woonde reeds bevrijd was. De aanmaak van Lebeau-zegels werd gestopt behalve van de 1 1/2, 2 1/2, 5, en 7 1/2c in loketboekjes, en de 50c vellen. Sommige hoge waarden Lebeau werden tot vlak voor de eerste afleveringen van de Zeehelden nog aangemaakt. De 1e afleverings-data van de laatste bestelling 7 1/2c Lebeau en de eerste bestelling Zeeheld liggen maar 6 dagen van elkaar. De 17 1/2c ging door tot in april/mei 1944, de 25c tot in mei/juni 1944, en de 30c tot in november/december 1943.
Na de bevrijding werd besloten de 1-4c loketvellen Lebeau weer aan te gaan maken, voor de 5-50c werd de tekening van van Konijnenburg weer tevoorschijn gehaald. Nu pas verschenen de 3 en de 4c Lebeau in rasterdiepdruk, in vellen.
Wijzigingen qua drukprocédé komen weinig voor. Aan bovengenoemde overgang van offset naar rasterdiepdruk met "velinleg" resp. met "druk aan de rol" wordt in de nederlandse catalogi niet of onvoldoende aandacht besteed.
Met de posttarieven van 1 november 1946 werden de 1 1/2, 2 1/2, en 3c overbodig. Voor de zegels van 1, 2, en 4 c werd een nieuwe cijfertekening naar ontwerp van J. van Krimpen in gebruik genomen. Per 1 juli 48 werden de Lebeau-zegels ongeldig na een carriere van bijna 25 jaar.
De 3 Papiersoorten:
Het papier dat de laatste 125 jaar is gebruikt voor postzegels, wordt machinaal vervaardigd. Als we dit papier onder de loupe nemen kunnen we de papiervezels (of de opengevallen plaatsen waar vezels hebben gezeten) zien waarbij ze op een bepaalde wijze zijn gericht. De voorkeursrichting is ontstaan toen de vezels nog stroomden in de natte papierbrij. De richting van de vezels noemen we de vezel- of papierrichting, de richting daar loodrecht op de dwarsrichting. Onder invloed van vochtigheid zet papier uit of krimpt en wel overwegend in de dwarsrichting omdat de vezels dikker of dunner worden. Als zegels kromtrekken tot een cylinder dan loopt de as van de cylinder evenwijdig met de papierrichting.
We noteren de papierrichting, gezien ten opzichte van een leesbaar beeld, als volgt:
"staande vezels" of |
"liggende vezels" of <->
Bij druk van een continue papierbaan lopen papier- en drukrichting evenwijdig, bij druk met velinleg staan papier- en drukrichting meestal loodrecht op elkaar.
Watermerken ontstaan als bij handgeschept papier aan het gaas waarop de natte papierbrei uitlekt patronen worden bevestigd die een blijvende afdruk in het papier achterlaten. Bij machinaal vervaardigd papier worden die patronen meestal aangebracht op cylinders die aan de bovenkant over het papier walsen. "Papierdoorzicht" heeft betrekking op de "indruk" die het zeef/gaas van de papiermachine achterlaat op het nog vochtige papier. "Doorzicht" zit aan de zeefzijde, "watermerk" aan de keerzijde! De "zeefmarkering" zoals het in vakkringen heet, is eigenlijk iets waar de papierfabrikant zich voor schaamde, geen raad mee wist. Al het mogelijke werd gedaan om de zeefmarkering zo te maskeren dat er niets meer van te zien zou zijn. Als papier maar aan een zijde bedrukt hoeft te worden, wordt meestal de keerzijde bedrukt, niet alleen vanwege de zeefmarkering doch ook omdat het papier aan de zeefzijde een wat sterker en grilliger inktopzuiging vertoont. Toch wordt ook de zeefzijde nog vaak bedrukt.
De zeefmarkering is een weerspiegeling van een weefpatroon. Een weefpatroon ontstaat als verticale lijnen [ketting-draden] en horizontale lijnen [inslag-draden] op een bepaalde wijze over elkaar heenlopen. Voor een goed begrip zij gesteld dat de verticale lijnen de papierrichting vertegenwoordigen, de horizontale de dwarsrichting.
De meest gebruikte weefpatronen zijn:
linnen-binding: n ove3-keper-binding:
X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - -
- X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X -
X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X
- X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X -
- X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X
X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - -
- X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X -
X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X
- X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X -
- X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X
De 'X' in de afbeeldingen geeft aan waar een kettingdraad boven een inslagdraad gaat, de '-' waar de kettingdraad onder de inslagdraad doorgaat.
Als de 'X'-en met met elkaar verbonden gedacht worden ontstaan "diagonalen" onder een hoek van -60 en 60 graden [linnen-binding] of 60, 70, en 30 [3-keper-binding]. De preciese hoek van de "diagonalen" hangt af van hoe dicht de ketting- en inslag-draden op elkaar zitten: meestal 30 kettingdraden/cm en 20 inslagdraden/cm.
Bij een 3-keper wordt per kettingdraad het patroon: 1 op, 2 af [3=2+1] van boven naar onder herhaald. De kettingdraad ernaast heeft hetzelfde patroon dat echter 1 inslagdraad hoger of lager begint.
De filatelistische notaties zijn als volgt:
I nn = linnen-binding
II n= linnen-binding + watermerk
IIIb n= 3-keper-binding zoals boven afgebeeld
IIId n= IIIb gespiegeld tov de verticale as
IV n= III + watermerk
Als de zeefmarkering zich aan de beeld/voorzijde bevindt, wordt de notatie voorafgegaan door een ': bijvoorbeeld 'I of 'IIId.
Het papiergewicht wordt uitgedrukt in grammen per vierkante meter. Tot circa 1945 was 70 grams een zeer veel gebruikt papiergewicht. Papier van 80gram viel onmiddelijk op, het deed dik aan. Door het gebruik van andere zeven bij de papierfabricage, de overgang van linnen-binding naar keper, werd het papier compacter. Papier van 80 gram en zwaarder komt nu veel meer voor, maar wordt niet meer zo snel opgemerkt door verschillen in dikte.
Tot circa 1915 wordt arabische gom, aangebracht op de al versneden vellen. Vanaf circa 1915 tot rond 1967 werd arabische gom, of een gelatine-dextrine mengsel, machinaal aangebracht op de rollen papier. Kenmerkend voor de gom was het craquelé, het vertonen van barsten in de gom. Omdat bij barstende gom het papier niet meer goed glad blijft, heeft de drukker de gom meestal een extra behandeling gegeven. Na gomming worden de rollen papier nog met een mes bewerkt dat diagonale sneden in de gom achterlaat: het zogenoemde "breken" van de gom. Meestal vertonen de zegels over de ene diagonaal de fijne breking, en over de andere de onregelmatige barsten. Zegels die nagegomd zijn hebben misschien nog wel het craquelé om er authentiek uit te zien, doch niet de breking. Notatie: A = arabische gom
De 3 papiersoorten zijn:
- IV npapierdoorzicht I [en 'I, maar niet zo opvallend], gom A
- IV npapierdoorzicht II en 'II, gom A [vanaf 1938 dextrine]
- IV npapierdoorzicht IVb en IVd, gom A
Papierdoorzicht I, beter bekend als het papier zonder watermerk
Vanaf 1938, mogelijk gelijktijdig met de invoering van dextrinegom, werden voor Lebeau, Veth en enkele bijzondere emissies een nieuwe papiersoort ingevoerd, welke zowel zichtbaar als voelbaar een gladde gomzijde heeft. De verklaring van dit verschil is dat de zeefmarkering nu zit aan de beeldzijde van de zegels: 'II.
We vinden dit gladde papier bij de 1, 1 1/2 grijs, 2, 2 1/2, 3 en 4c in offset,en de 1 1/2 en 3c rasterdiepdruk van de rolzegels.
De 3 rastermaten:
In het algemeen heeft bij rasterdiepdruk het raster een functie om inkt vast te houden op de drukvorm. Bij rasterdiepdruk wordt bijna altijd een "raster" van elkaar onder een hoek van 90 graden snijdende lijnen aangebracht om de inkt op de cylinder vast te houden en niet geheel door een rakelmes te laten wegschrapen. De lijnen maken meestal een hoek van 45 graden met de zijden van het zegel. De rastermaat is het aantal (snijpunten op een lijn met lijnen van het andere stelsel) lijnen per cm. Gangbare maten zijn 60, 70, 80, 90, 100, 125 lijnen per cm. Soms kunnen we, b.v. in een portret, rechtstreeks het raster meten, meestal is de enige manier een indirecte meting langs de zijden van het beeld. We moeten dan wel rekening houden met een factor vierkantswortel uit 2 vanwege de hoek van 45 graden. Meten we langs de zijde b.v. 56 punten per cm dan is de rastermaat 56 maal wortel 2 = 80. Voor we bij de cm zijn aangekomen zijn we vaak de tel al kwijt. Voldoende is dan ook vaak te tellen tot en met 2 1/2 mm (
na enige ervaring is misschien 1 mm al voldoende) en geeft de volgende tabel de rastermaten:
rasterpunten per
1mm 2 1/2mm rastermaat
4 o11 60
5 o12 70
5 1/2 o14 80
6 1/4 o16 90
7 o18 100
9 o22 125
Bij de in rasterdiepdruk uitgevoerde Lebeau-zegels vinden we de volgende rastermaten terug:
- raster R90,
- raster R80, en
- raster R67 1/2
Het opmeten van de hierbovengenoemde "rastermaat" is een hulpmiddel bij het onderzoek. Verschillen in rastermaat betekenen altijd een andere drukvorm.
Bij het onderscheid tussen druk met velinleg en druk aan de rol speelt de drukrichting een een zeer belangrijke rol. Een verschil in drukrichting houdt ook altijd in dat er een andere drukvorm is gekomen. Immers de zegelafbeelding op de drukvorm is 90 graden gedraaid, en een ronde drukvorm [=cylinder] kan slechts om één as draaien. Bij druk aan de rol lopen papier- en drukrichting altijd parallel, bij druk met velinleg staan beide richtingen meestal haaks op elkaar.
Hoe kunnen we die drukrichting herkennen?
Bij rotatiedruk (=druk met cylinders, niet noodzakelijk met een continue papierbaan) ondergaat de nog niet droge drukinkt een "waswringer" effect, waarbij de inkt weggestuwd wordt en ten opzichte van het bewegende papier iets achter lijkt te blijven.
Afhankelijk van het drukprocédé is deze inktverplaatsing goed te zien:
- 9 als een van licht naar donker verlopende druk
- 9 als buiten het beeld gevloeide drukinkt, met een voorkeursrichting.
- 9 als goed zichtbare rasterpunten aan de ene, en vervloeide aan de andere zijde (rasterdiepdruk).
N.B. Het gaat om de tegenstelling, de beide resterende zijden kunnen best heel duidelijke rasterpunten vertonen.
- 9 als vage druk aan de ene, scherpere druk aan de andere zijde (offset).
- 9 als het zich in banen/golven voegen van de inkt.
De kant waar de druk donkerder, vervloeid of scherper is, noemen we de druk- of uitvloeiingsrichting, en is het laatst met de drukcylinder in aanraking geweest. De golven lopen in de drukrichting. Als notatie gebruiken we de letters B(oven), O(nder), L(inks), R(echts), alles ten opzichte van een normaal leesbaar zegelbeeld. Bij rasterdiepdruk is de drukrichting meestal goed te zien, bij offset niet tot matig, bij rotatie-plaatdruk slecht, soms daarentegen weer zeer goed (b.v zegels van Zwitserland).
Bij de Lebeau-zegels in rasterdiepdruk horen de drukrichtingen L en R bij druk aan de rol, en drukrichtingen B en O bij druk met velinleg. Bij de Lebeau-zegels in offsetdruk daarentegen horen de drukrichtingen B en O bij de druk in enkele vellen van 200, en L en R bij druk met dubbelvellen: 2x200 zegelbeelden op de drukvorm.
De 6 Perforatie-varianten:
kam 12 1/2 16/13
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige roltanding 1924-25
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige roltanding 1926-27
kam 12 1/2 16/13, 4-zijdige roltanding 1928
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige hoekroltanding 1930
Bij etsingnummer i.h.a. perforaat doorlopend, echter slechts 1 gat bij:
3c I (ets.nr op onderrand?), 7 1/2c A1 (vergelijk de normering!),
30c LR 2 (vergelijk de normering).
1. 9 Overzichtstabel
Er zijn 3 typen in de kop van de duif:
type A: tstabel 1-4c gebogen lijn dik in het midden, kop "v"
type B: tstabel 2 1/2c gebogen lijn overal even dik, kop "v"
type C: tstabel 5-50c gebogen lijn overal even dik, kop "."
Offset 1924-40
1/2 - 4c, alle type A:
A: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht I,
en 'I <-> 1924-26
B: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht I | 1924
C: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht II <-> 1926-33
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <->
of 'II <-> 1933-40
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <-> 1940
F: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV | 1943
G: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht I <-> 1924-25
H: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht II <-> 1926-27
J: kam, 4-zijdige roltanding, doorzicht II <-> 1928
K: kam, 2-zijdige hoekroltanding, doorzicht II <-> 1930
Nr Waarde kleur A B C D E F G H J K
1 1/2 c grijs - - x x - - - - x x
2 1 c rood x . x x - - x x x x
3 1 1/2 c violet - - x x - - - - x x
4 1 1/2 c grijs - - - x x - - - - -
5 2 c oranjerood x . x x . - x x x x
6 2 1/2 c donkergroen x . x x x - x - x x
7 3 c lichtgroen x . x x - - x x x x
8 4 c blauw x . x x - - x x x x
Rasterdiepdruk 1936-47
1-50c
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <-> 1936-47
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <-> 1940-47
F: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV | 1943
uitgesplitst naar rastermaat:
9: raster 90 1936-43
8: raster 80 1943-47
7: raster 67 1/2 1942
nr waarde kleur
D E D E D E F
9 8 7 9
type A, bij de 2 1/2c ook B:
9 1 rood - x - x - - -
10 1 1/2 grijs x x x x - - -
11 2 oranjerood - x - - - - -
12 2 1/2 donkergroen type A - x - x - - -
13 2 1/2 donkergroen type B x x x x - - -
14 3 lichtgroen x x x x - - -
15 4 lichtblauw - - - x - - -
alleen type C:
16 5 smaragdgroen x x x x - x -
17 7 1/2 bruinrood x x x x - - -
18 10 blauwviolet x x - x - - -
19 12 1/2 kobaltblauw x x - - - - -
20 15 ijsblauw - x - - - - -
21 17 1/2 oranjevermiljoen x x - x - - -
22 20 donkerlila x x - x - - -
23 22 1/2 donkerolijfgroen x x - x - - -
24 25 donkerkarmijn x x - x - - -
25 30 olijfgroen x x - x - - -
26 40 bladgroen x x - x - - -
27 50 bruin x x - x - - x
In 1947 verschenen de 2 1/2 en 3c op papier II met 80grams. De 3c ook op papier II met 70grams.
vel oplaag boekjes
A: kam 12 1/2 16/13, doorzicht I <->, 1924-26
1 ct 1924-26 A-E 1925
2 ct 1924-26 A-C 1925
2 1/2 ct 1924-26 A-E
3 ct 1925-26 A-B
4 ct 1924-26 A-D
B: kam 12 1/2 16/13, doorzicht I |, 1924-26
nog niet gevonden!!!
C: kam 12 1/2 16/13, doorzicht II <->, 1926-33
1/2 ct 1928-33 A-H
1 ct 1927-28, 30-33 F-H, J-O 1927, 29-33
1 1/2 ct 1928-33 A-J 1928-33
violet
2 ct 1926-28, 30-33 D-H, I-M 1927-2.
2 1/2 ct 1927-33 F-P
3 ct 1926-33 C-L
4 ct 1926-28, 30-31 E-G, I
vel oplaag boekjes
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <-> [glad],
'II <-> [ruw], 1933-40
1/2 ct a.ruw 1934 I
1 ct a.ruw 1934-37 P-U 1934-37
b.glad 1938-40 V-Y 1938
1 1/2ct a.ruw 1933-34 J-L 1933-34
violet
1 1/2ct a.ruw 1935-37 A-E 1935-37
grijs b.glad 1937-40 F-K 1937-41
2 ct a.ruw 1934-37 N-R
b.glad 1938-40 S-X
2 1/2ct a.ruw 1934-37 Q-V 1937
b.glad 1938-40 W-Z 1938-40
3 ct a.ruw 1934-36 L-P 1937
b.glad 1938-40 Q-U 1938-39
4 ct a.ruw 1936-37 J-L 1937
b.glad 1938 M-N 1938
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <->, 1940-41
1 1/2ct ?1940 I-K ?1941
grijs
2 ct ?1940 X
2 1/2ct ?1940 Z ?1940
vel oplaag boekjes
F: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht I <->, 1924
1 ct B
2 ct A-C
2 1/2 ct C
3 ct A-B
4 ct B
G: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
2 ct E-G
3 ct C-D
4 ct E-F
I: kam, 4-zijdige roltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
1/2 ct A-B
1 ct G-J
1 1/2 ct A-C
violet
2 ct H
2 1/2 ct H-J, L
3 ct E
4 ct G-H
K: kam, 2-zijdige hoekroltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
1/2 ct C
1 ct
1 1/2 ct E, F
violet
2 ct J
2 1/2 ct
3 ct
4 ct I
Raster 90, 1936-42
1c rood a. IV/B vellen 1941
1 1/2c grijs
a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
e. IV/L rollen 1941
fa. ruw II/L " 1936-38 20-VIII-36 Utr.St.
fb. glad II/L " 1938-41
ha. ruw II/R " 1936-38
hb. glad II/R " 1938-40
2c oranjerood a. IV/B vellen 1941
2 1/2c a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
donkergroen b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
h. II/R rollen 1941 (met de 7 1/2c Ah )
3c lichtgroen hb. glad II/R rollen 1938
Raster 80, 1943-47
1c rood a. IV/O vellen 194.
1 1/2c grijs
a. IV/B vellen 1943, 45-46
boekjes 1943-46
b. II/B vellen 1945
boekjes 1943-46
c. IV/O "
d. II/O "
2 1/2c a. IV/B vellen 1945-47
boekjes 1943-46
donkergroen b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
i. II(80g)/B vellen 1947
3c lichtgroen a. IV/B vellen 1946
i. II(80g)/B vellen 1947
4c lichtblauw c. IV/O vellen 1945
Raster 90, 1941-43
5c smaragdgroen a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-42
b. II/B "
c. IV/O "
d. II/O "
7 1/2 bruinrood a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
b. II/B " ?
c. IV/O "
d. II/O " ?
f. II/L vellen 1941
h. II/R rollen 1941
(met de 2 1/2c Ah)
10 blauwviolet
a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
12 1/2 kobaltblauw
a. IV/B vellen 1942
boekjes 1941-42 ?
b. II/B "
c. IV/O " ?
d. II/O "
15 ijsblauw a. IV/B vellen 1941-43
17 1/2 oranjevermiljoen a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
20 donkerlila a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
22 1/2 donkerolyfgroen a. IV/B vellen 1942
b. II/B vellen 1941
25 donkerkarmijn a. IV/B vellen 1941-43
b. II/B vellen 1941
30 olijfgroen a. IV/B vellen 1942-43
b. II/B vellen 1941
40 bladgroen a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
50 bruin a. IV/B vellen 1941-43
b. II/B vellen 1941
k. IV(hor)/B vellen 1943
Raster 80, 1943-45
5c smaragdgroen a. IV/B boekjes 1943-44
b. II/B boekjes 1943-44 ?
c. IV/O boekjes 1943-44
d. II/O boekjes 1943-44 ?
7 1/2 bruinrood a. IV/B vellen 1943
boekjes 1943-44
b. II/B boekjes 1943-44 ?
c. IV/O boekjes 1943-44
d. II/O boekjes 1943-44 ?
10 blauwviolet a. IV/B vellen 1943
17 1/2 oranjevermiljoen a. IV/B vellen 1943-44
20 donkerlila a. IV/B vellen 1943
22 1/2 donkerolyfgroen a. IV/B vellen 1943
25 donkerkarmijn a. IV/B vellen 1943-44
30 donkerbruin a. IV/B vellen 1943
40 bladgroen a. IV/B vellen 1943
50 bruin a. IV/B vellen 1944-45
c. IV/O vellen 1945
Raster 67 1/2, 1942
5c smaragdgroen a. IV/B vellen 1942
Verschijningsvorm:
De Lebeau-zegels zijn verschenen in loketvellen, postzegelboekjes, en als zegels in rollen uit de automaat. Een apart verhaal vormen de zegels ten behoeve van de postzegelplakmachines. In loketvellen van 10x20 zegels voor alle waarden, in de postzegelboekjes met 4 blaadjes van 3x2 zegels, elk blad met een andere waarde of het hele boekje door met dezelfde waarde. Van de waarden t/m 4c alleen de 1/2c niet in boekjes. Bij de hogere waarden ook de 5, 7 1/2, en 12 1/2c in boekjes.
In rollen van 1000 of 500 aangemaakt en verkrijgbaar geweest in de automaten: 1 1/2c, 3c, en de combinatie 7 1/2+2 1/2c. De niet aan de rol gedrukte rolzegels, d.w.z. de met de hand of machinaal geplakte rollen uit loketvellen laat ik hier buiten beschouwing.
Aangekondigd in dienstorders e.d.:
DOH 465b 30-07-24 1, 2, 2 1/2, 4
-25 3
342 16-06-26 invoering watermerk
49 19-01-28 1/2, 1 1/2 violet
193 27-03-35 1/2c niet meer aanmaken
289 08-05-35 1 1/2 grijs
132 13-03-39 4c niet meer aanmaken
DOH 28-03-41 5-50c
392 01-10-41 7 1/2+2 1/2c rol
24 14-06-45 1-4c wederinvoering
Normering:
De loketvellen hebben een grootte van 10x20 zegels, d.w.z. uitgaande van de velrandbedrukking [telcijfers 1-20 links, 20-1 rechts] die leesbaar is. Bij zegels met een liggend zegelbeeld [zoals de Duifje, maar later ook de cijfers van Krimpen, en de Crouwels] staat het beeld dan op z'n kant. De onderkant of basis van het zegelbeeld kan dan links of rechts zitten. Zoals tussen 1916 en 1942 gebruikelijk was worden de oplagen met behulp van letters aan gegeven op de boven- en ondervelrand, gezien op het genormeerde vel. Bij de Duifjes is de "normering" als volgt: basis naar links, soms naar rechts: 4c oplagen M-N, 7 1/2c A1, en 30c LR 2.
Drukvormen bij offsetdruk:
Bij de zegels in offsetdruk gaat het om platen met één of twee loketvellen, enkelvellen of dubbelvellen:
enkelvel: 10x20, met drukrichtingen B, O
1/2c oplagen A-C, E-I
1c oplagen A-I, K-N, P-U, W-Y
1 1/2 violet oplage A [gedeeltelijk]
2c oplagen H[?], J-Q, T, V-X
2 1/2c oplagen A-J ['24-'28]
3c oplagen B-D ['26-'27], P269 ['36]
4c oplagen A-L ['24-'37]
dubbelvel: 2x10x20, met drukrichtingen L, R
1/2c oplage D('31)
1c oplage J('30), O('33), V('38)
1 1/2 beide kleuren alle oplagen, afgezien van een
deel van oplage A van de violette 1 1/2c
2c oplagen A-G ['24-'27],
oplagen I('30), R('37), S('38), U('39)
2 1/2c oplagen K-Z ['29-'40]
3c oplagen A [?'25], E-F [?'29], G-U ['30-'40]
(behalve P269)
4c oplagen M-N('38)
Bij de druk in dubbelvellen is afgezien van de drukrichting ook het voorkomen in paren van de offset-plaatnummers kenmerkend! B.v. 1 1/2c violet 73/74, 75/76, etc. De overgang van enkel- naar dubbelvellen [of omgekeerd] hangt meestal samen met tariefswijzigingen waarbij een bepaalde waarde weer veel gebruikt [resp. minder] ging worden. De 1 1/2c is praktisch altijd een veelgevraagde waarde geweest. Toen de 2c als drukwerkwaarde in begin 1928 werd vervangen door de 1 1/2c, hield ook vrij snel de druk in dubbelvellen op. In 1937 echter kwam de 2c weer in trek, vandaar de druk opnieuw in dubbelvellen.
De drukvellen van de postzegelboekjes hebben eveneens platen ter grootte van één of twee veldelen:
enkelvel: 3x10x6, drukrichtingen L, R
2c
dubbelvel: 2x6x20, drukrichtingen B, O
1, 1 1/2, 2, 2 1/2, 3, 4c
Drukvormen bij rasterdiepdruk:
Bij de zegels in rasterdiepdruk speelt bij de drukvormen nog mee of gedrukt is met velinleg of aan de rol.
met velinleg: alle waarden in loketvellen,
en postzegelboekjes
aan de rol, op de AF: loketvellen 7 1/2c
rollen 1 1/2c, 3c,
en combinatie 7 1/2+2 1/2c
dubbelvel:
loketvellen: 2x10x20 1 1/2, 2, 2 1/2, 3,
5, 7 1/2-20, 25-50c
postzegelboekjes: 2x6x20 1 1/2, 2 1/2, 5, 7 1/2, 12 1/2c
enkelvel:
loketvellen: 10x20 1, 2 1/2, 3, 4, 7 1/2-50c
rolzegels: 15x20 1 1/2, 3, 7 1/2+2 1/2c
Drukrichtingen bij rasterdiepdruk:
loketvellen, velinleg: B, O [O slechts bij de 1c en 4c
raster 80, en deel 50c raster 80]
aan de rol: L 7 1/2c met oplage/etsing A1, C9
postzegelboekjes: B, O
rolzegels: R, L [L bij sommige oplagen 1 1/2c]
Velranden:
Aanvankelijk vertoonden de velranden van de loketvellen alleen oplageletters boven en onder op het vel. Op de linker- en rechtervelranden bevonden zich de telcijfers: 1-20 links, en 20-1 rechts. De 1/2c, 1c, en 1 1/2c A, de 2c A-H, 2 1/2c A-G, 3c A-D, en 4c A-G. In begin 1928 (Maart/April) verschenen op de velranden van de loketvellen schuine strepen: \\\\\\. Bij de oplagen van de 1/2 (B), 1 1/2 (A), 2 1/2 (H), 3 (E, ook dubbel). Vanaf Augustus 1928 dubbele lijnen. Vanaf eind 1942, begin 1943, bij de zegels in rasterdiepdruk een streep + dubbele lijn, en in 1945 zijn de velranden zonder enige dubbele lijn.
In het algemeen hebben de randbedrukkingen bij de zegels gedrukt in rasterdiepdruk hetzelfde raster als het zegelbeeld, echter bij de oplagen besteld voor 27 augustus 41 vinden we R 67 1/2.
waarde ets.nrs
1 1/2c 1, [2?]
5c [1-9?]
7 1/2c [1-6?], 7, [8?]
10c 1
12 1/2c 1
15c [1-2?]
17 1/2c 1
20c 1
22 1/2c 1
25c 1
30c 1
40c [1-2?]
50c [1-2?]
De offset-plaatnummers en de rasterdiepdruk-etsingnummers bevinden zich op bovenrand en maar zeer incidenteel elders [bij de 3c etsing I, op onderrand?]
Verkrijgbaar:
t/m
Geldig:
t/m 31-06-48
Literatuur:
Bulletin Velrandbijzonderheden nummer 10 Apr '79 pag 204-211
11 Jul '79 pag 220-224
12 Nov '79 pag 242
B. Verbeek: De vliegende duif
nr 13 Jan '80 pag 264-266
H.T. Hospers: Lebeau-commentaar
Glazen verzameldianegatieven, dubbelvellen 1 1/2, 2 1/2, 3c
NMPh 1936 pag. 169
Dekker, J. Het moderne Nederland - Lebeau en Veth 50 jaar
NMPh 1974 pag. 456-459,
531-535, 678
De 20 cent type Meeuw als automaatzegel
NMPh 1947 pag. 121
Tekening:
2 1/2c oplage F zie NMPh 1927 pag. 98
3c oplage C 1927 pag. 45
4c oplage E 1927 pag. 6
Oplagecijfers van de velzegels in offset:
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1/2c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
001 12-01 15.000 20-01-28 13.793 A 3 drukricht. B
036 27-02 15.000 26-03-28 14.513 B 4 schuine
strepen
565 24-09 1.000 13-11-29 490 B 4
944 04-10 6.500 29-10-30 6.073 C 3 70 lijnen
035 12-02 10.000 05-03-31 9.220 D 17 93/94
296 12-08 10.000 17-09-31 8.207 E 7 121
456 15-02 15.000 05-03-32 14.095 F 5 134
537 19-05 25.000 29-07-32 23.454 G 11 152
891 26-05 17.000 22-08-33 16.200 H 2 189
529 11-06 15.000 18-07-34 14.052 I 9 220
772 05-12 ingetrokken
10-12-34 J 1
1c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 6.600 22-09-24 6.199 A C drukricht. B
577 11-09 5.000 24-09-25 4.743 B 1 drukricht. O
603 24-11 5.000 28-01-26 4.555 C 3 drukricht. B
656 15-06 3.000 17-08-26 2.924 D 2 drukricht. O
672 26-08 5.940 30-11-26 5.770 E 16 drukricht. B?
734 20-05 5.000 28-06-27 4.878+13 F 8 drukricht. B
019 01-02 6.000 02-03-28 5.785 G 18
063 02-05 15.000 08-08-28 14.110 H 1 lijnen
609 15-11 1.000 15-01-30 825 I 13 25 gehele oplaag
roltanding
682 21-01 15.000 03-04-30 13.723 J 9 44/45
046 09-03 10.000 09-05-31 9.600 K 15 97
382 24-11 10.000 24-12-31 9.004 L 11 124
499 15-04 18.000 03-05-32 17.036 M 4 149
641 08-08 15.000 27-10-32 14.070 N 5 163
892 26-05 20.000 24-08-33 18.511 O 7 190/191
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1c m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
381 15-02 20.000 17-04-34 18.541 P 3 205
783 12-12 18.000 12-01-35 16.788 Q 1 234
980 27-05 17.000 02-09-35 16.060 R 6 254
482 25-05 15.000 26-08-36 13.767 S 9 277
739 18-11 15.000 02-03-37 14.246 T 8 310
290 13-08 15.000 01-11-37 14.174 U 10 338
585 15-02 20.000 28-04-38 18.449 V 15 365/366
989 21-11 20.000 05-01-39 18.542 W 5 380
340 03-08 16.000 21-11-39 15.002 X 6 407
932 23-08 25.000 03-09-40 21.199 Y 2 431
1 1/2 violet m.w.m
kam 12 1/2 13/16
2 12-01 700.000 20-01-28 655.934 A 13 drukr. B, zonder
schuine strepen
drukr. R, met
schuine strepen
64 03-05 600.000 15-08-28 570.373 B 2 lijnen
306 29-01 499.996 28-03-29 471.313 C 4 1/2,
3/4,
9/10,
11/12,
17/18,
21/22,
23/24
498 26-07 400.000 12-12-29 367.750 D 4 19/20,
26/27,
28/29,
30/31,
33/34
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet,
vervolg
683 21-02 600.000 16-05-30 546.804 E 8 48/49,
39/40,
52/53,
54/55,
41/42,
60/61,
62/63,
68/69,
66/67,
71/72
883 04-08 500.000 04-12-30 474.935 F 6 73/74,
75/76,
77/78,
81/82,
83/84,
[89/90 misdruk]
91/92
109 21-05 600.538 24-07-31 576.691 G 5 108/109,
110/111,
113/114
383 24-11 500.000 24-03-32 477.208 H 3 122/123,
128/129,
132/133,
150/151
642 08-08 600.000 24-11-32 558.475 I 7 157/158,
159/160,
161/162,
165/166,
171/172
893 26-05 500.000 30-09-33 462.766 J 11 183/184,
185/186,
177/178 vanaf 22-12-33
ander perf.
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet, m.w.m
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
893 26-05 vervolg 177/178,
194/195,
201/202,
203/204
382 15-02 500.000 18-05-34 467.630 K 1 206/207,
208/209,
210/211,
214/215,
212/213
631 22-08 400.000 21-11-34 371.423 L 2 225/226,
229/230,
235/236
1 1/2c grijs, m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
898 04-03 500.000 11-05-35 468.966 A 3 237/238,
242/243,
244/245,
246/247,
248/249,
250/251
134 20-08 400.000 24-12-35 378.699 B 1 257/258,
259/260,
267/268,
265/266
344 26-02 400.000 26-05-36 368.948 C 4 272/273,
279/280,
283/284,
287/288,
294/295
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet, m.w.m
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
vervolg
740 18-11 500.000 16-12-36 469.762 D 5 298/299,
300/301,
302/303,
304/305,
306/307
45 19-05 500.000 28-07-37 446.253 E 2 324/325 [met en zonder
kruisjes]
332/333,
341/342,
353/354,
357/358,
355/356
586 15-02 500.000 07-04-38 436.655 F 11 359/360,
361/362,
378/379
990 21-11 400.000 03-02-39 358.785 G 7 381/382,
383/384,
387/388
276 18-03 400.000 24-05-39 365.397 H 3 393/394,
403/404,
405/406
589 01-02 300.000 06-03-40 275.248 I 6 414/415,
416/417,
418/419
737 20-05 150.000 12-07-40 118.940 J 1 422/423
990 10-09 300.000 16-12-40 276.640 K 5 432/433 [abusievelijk
4500 vel met
+431]
401/402,
420/421
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
2c oranje z.w.m
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 511.500 27-10-24 467.693 A C8
541 19-03 480.000 30-06-25 449.236 B 1
603 24-11 300.000 31-01-26 286.520 C 5
624 08-02 2.500 16-06-26 1.840 C 5
2c oranje m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
631 26-02 200.000 30-06-26 188.839 D 8
656 15-06 260.000 30-09-26 247.559 E 6
672 27-08 400.000 31-12-26 387.370 F 15
734 20-05 400.000 30-06-27 374.335 G 9
773 09-11 25.000 23-05-28 24.296 H 12
788 03-06 17.000 09-07-30 15.893 I 13 56/57 lijnen
47 09-03 25.000 08-04-31 23.620 J 10 96
384 24-11 20.000 20-01-32 18.879 K 14 125
643 08-08 20.000 11-11-32 18.965 L 3 164
57 28-08 20.000 23-10-33 17.659 M 16 198
2c oranje m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
530 11-06 15.000 26-07-34 13.276 N 11 221,
224
879 04-03 15.000 04-05-35 13.739 O 4 241
229 21-11 15.000 30-01-36 12.681 P 2 261
619 24-08 40.000 09-09-36 35.761 Q 17 276,
289
741 18-11 40.000 25-02-37 36.360 R 6 308/309
405 18-11 40.000 18-01-38 35.231 S 18 339/340 enkele lijn
714 20-05 40.000 03-08-38 35.915 T 7 371
237 22-05 50.000 10-07-39 43.234 U 8 391/392
738 20-05 15.000 01-08-40 12.841 V 2 424
921 17-08 40.000 22-08-40 36.382 W 2 428
147 04-11 50.000 29-11-40 43.868 X 16 427
.page
^&
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
\&
.s 1
2 1/2c groen z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 15.400 22-09-24 14.000 A C drukr. O
508 26-11 5.000 31-12-24 4.750 B C8 drukr. O
531 03-03 24.000 30-04-25 21.830 C C5, C6 drukr. O
583 21-09 10.000 17-12-25 9.655 D 8 drukr. B
631 26-02 25.000 31-05-26 23.877 E 6 drukr. B
2 1/2c groen m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
697 23-11 15.000 28-02-27 14.683
+12/200 F 18 drukr. B
750 05-08 25.000 29-08-27 23.946 G 6
20 01-02 20.000 28-04-28 19.645 H 17 schuine strepen
65 02-05 30.000 29-08-28 27.217 I 3 lijnen
170 18-03 100.000 15-10-28 96.261 J 2
499 26-07 70.000 27-09-29 64.123 K 7 13/14
622 20-11 70.000 24-04-30 61.770 L 14 15/16,
35/36,
37/38
789 03-06 50.000 12-08-30 46.851 M 12 58/59
110 21-05 75.000 16-07-31 68.976 N 11 104/105,
106/107
464 19-02 60.000 13-04-32 55.599 O 9 135/136,
139/140,
141/142,
145/146
829 01-03 60.000 20-04-33 54.291 P 1 173/174,
175/176
2 1/2c groen, m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
253 21-11 50.000 15-02-34 47.186 Q 4 199/200
632 22-08 45.000 09-11-34 42.204 R 3 222/223
981 27-05 40.000 17-08-35 37.099 S 10 252/253,
255/256
345 26-02 40.000 20-04-36 37.402 T 11 270/271
620 24-08 40.000 26-11-36 38.079 U 2 292/293
46 19-05 45.000 27-07-37 40.370 V 7 322/323
503 26-01 60.000 01-03-38 54.916 W 1 330/331
862 12-08 40.000 16-11-38 32.447 X 5 376/377
132 17-03 60.000 02-05-39 54.870 Y 4 385/386
486 08-11 100.000 23-02-40 90.787 Z 3 410/411,
429/430 .page
^&
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
\&
.s 1
3c groen z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
558 05-06 90.000 29-08-25 82.367 A 5 drukr. L
603 24-11 50.000 27-02-26 46.627 B 1 drukr. B
3c groen m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
698 24-11 3.000 29-12-26 2.821 C 14
719 28-02 40.000 30-04-27 39.179+
13/200 C 2
751 08-08 35.000 30-11-27 33.965 D 8
21 01-02 150.000 21-03-28 141.467 E 7 schuine strepen
358 22-08 60.000 26-07-29 56.472 E 3 lijnen
F 3 5/6 [ca 1000 vel
met 5 zelf]
684 21-02 50.000 21-06-30 46.361 G 7 46/47,
50/51
1018 15-12 50.000 18-01-31 45.971 H 5 79/80,
85/86,
87/88,
89/90
111 21-05 50.000 12-08-31 45.925 I 13 100/101,
102/103
465 19-02 60.000 14-04-32 56.049 J 6 136/137,
143/144,
147/148
741 05-12 55.000 12-01-33 51.565 K 4 167/168
58 28-08 55.000 08-11-33 50.350 L 3 196/197
.page
^&
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
\&
.s 1 3c groen m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
58 vervolg vanaf 03-01-34 L 3 196/197
531 11-06 50.000 30-08-34 45.949 M 7 216/217,
227/228
880 04-03 55.000 10-04-35 50.081 N 11 239/240
230 21-11 50.000 29-01-36 46.854 O 5 262/263
550 22-06 360.000 08-07-36 309.004 P 1 269,
274/275,
281/282,
285/286,
290/291,
296/297,
313/314,
316/317,
318/319,
320/321
406 18-11 22-02-38 135.836 Q 12 328/329,
363/364,
367/368
863 12-08 27-10-38 109.072 R 6 372/373,
374/375
202 28-04 16-05-39 217.610 S 2 389/390,
397/398,
399/400
487 08-11 01-03-40 135.370 T 9 408/409,
412/413
739 20-05 15-07-40 63.625 U 5 425/426
4c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 23.500 31-06-24 19.653 A C drukr. O
508 26-11 13.000 31-12-24 11.955 A C drukr. O
531 03-03 40.000 30-04-25 33.703 B 5C drukr. O
583 21-09 10.000 31-10-25 9.735 C 7 drukr. O
603 24-11 30.000 31-03-26 28.935 D 6 drukr. B
.page
^&
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
\&
.s 1 4c m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
672 27-08 35.000 30-11-26 33.713 E 14
734 20-05 30.000 30-06-27 28.392 F 12
22 01-02 35.000 16-06-28 33.373 G 9
711 08-03 1.000 03-04-30 738 H 16 43 met lijnen
gehele oplage
roltanding
43 28-02 1.500 1.284 I 2 95 met lijnen
4c z.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
231 21-11 5.000 05-02-36 4.402 J 4 264
498 11-06 4.000 20-08-36 3.418 K 10 278
942 15-02 50.000 24-04-37 46.259 L 17 315
995 15-04-37 vervallen M 1
291 13-08-37!
150.000 26-08-38 138.649 M 3 334/335
336/337
407 18-11 100.000 17-06-38 91.400 N 13 369/370
Dienstorder H 132 13-03-39: niet meer aanmaken.
Augustus 1940 weer in omloop gebracht.
.page
^&Oplagecijfers van de postzegelboekjes in offset:\&
.s 1
^&
bestelling aflevering
nr datum aantal 1e afl. gaaf papier/gom
\&
.s 1
6x 1c, 2c, [5c, 10c Veth] = 108c
549,
580,
620 21-04 474.490 30-11-25 398.828
6x 1c, 2c, [5c, 7 1/2c Veth] = 90c
733 23-05 10.500 21-09-27 9.231
762 07-10 21.600 30-11-27 18.967
24x 1 1/2c violet = 36c
035 15-02 49.950 23-04-28 45.380
689 21-02 15.000 16-06-30 14.300
1023 15-12 15.000 06-02-31 12.060
115 21-05 25.000 22-07-31 19.370
447 05-02 30.000 22-03-32 27.885
744 05-12 25.000 07-02-33 22.960
899 26-05 20.000 12-09-33 18.425
388 15-02 35.000 31-03-34 29.325
638 22-08 25.000 29-10-34 23.650
6x 1c, 1 1/2c violet, [5c, 7c 1/2 Veth] =90c
322 28-02 15.000 22-05-29 10.420
505 26-07 11.720 28-08-29 10.005
6x 1c, 1 1/2c violet, [5c, 6c Veth] = 81c
589 30-10 20.000 29-11-29 16.300
667 23-01 40.000 24-02-30 34.040
59
.page
^&Oplagecijfers van de postzegelboekjes in offset:\&
.s 1
^&
bestelling aflevering
nr datum aantal 1e afl. gaaf papier/gom
\&
.s 1 24x 1 1/2c grijs = 36c
885 04-03 35.000 17-05-35 30.150
216 06-11 40.000 13-12-35 37.700
356 26-02 30.000 23-06-36 29.500
734 05-11 40.000 28-02-37 37.550
050 19-05 40.000 23-09-37 29.775
509 26-01 75.000 28-02-38 65.325
996 21-11 60.000 23-01-39 52.225
243 22-05 60.000 08-08-39 53.400
2.000 A'dam
492 08-11 50.000 30-01-40 43.500
746 20-05 35.000 13-07-40 29.300
991 10-09 50.000 18-06-41 42.550
6x 1 1/2c grijs, 2 1/2c, [5c, 7 1/2c Tralie] = 99c
92 18-10 80.000 22-11-40 65.206
24x 2c oranje
024 21-04 70.125 30-11-25 62.085 vernietigd
in 1930: 30.019
24x 3c groen
934 12-02 50.000 25-03-37 44.060
203 28-04 50.000 30-05-39 41.900
326 12-07 75.000 30-11-39 25.500
1.000 A'dam
28.450 niet afgewerkt
24x 4c blauw
236 22-07 50.000 20-08-37 43.225
412 18-11 50.000 19-02-38 49.250
Oplagecijfers van de velzegels in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
1c
455 27-08 15.000 21-10-41 14.185 Z 12 1 B 90/90 IV
219 30-07 20.000 19-09-45 18.337 7 I O 80! IV
1 1/2c grijs
286 18-03 400.000 23-05-41 378.120 L 7 LR 1 B 67/90 IV
LR 2 B /90 IV
LR 3 B 90/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B /90 IV
528 18-11 600.000 02-01-42 557.708 M 4 LR 6 B 90/90 IV
LR 7 B /90 IV
LR 8 B /90 IV
LR 9 B /90 IV
LR 10 B /90 IV
LR 11 B 90/90 IV
LR 12 B? /90? IV?
LR 13 B 90/90 IV
665 11-08 500.000 28-09-42 476.982 2 LR 14 B /90 IV
LR 15 B /90 IV
LR 16 B? /90? IV?
LR 17 B /90 IV
LR 18 B /90 IV
LR 19 B /90 IV
LR 20 B 90/90 IV
LR 21 B /90 IV
LR 22 B 80! IV
202 28-05 200.000 17-07-45 187.730 5 LR I B 80? II?
230 05-09 500.000 24-10-45 468.962 4 LR II B 80? IV?
LR III B 80? IV?
IV LR B 80? IV?
347 07-02 300.000 22-03-46 283.798 1 LR V B 80? IV?
LR VI B 80? IV?
LR VIII B 80? IV?
545 16-08 100.000 03-09-46 93.490 9 VII LR B 80? IV?
601 04-10 25.000 11-10-46 23.006 16 VII LR B 80? IV?
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
2c
456 27-08 50.000 27-10-41 47.562 Y 11 LR 1 B 90/90 IV
2 1/2c
457 27-08 50.000 07-10-41 48.323 AA 9 LR 1 B /90 II,
IV
604 14-03 25.000 24-04-42 23.690 AB 7 LR 2 B /90 IV
666 11-08 25.000 12-09-42 22.621 8 LR 3 B 90/90 IVb
770 05-11 50.000 07-12-42 47.502 15 LR 3 B 90/90 IVb
LR 4 B 90/90 IVb
231 05-09 60.000 05-10-45 56.314 1 I O 80 IV
348 07-02 20.000 09-04-46 18.178 15 LR II ? ?80 ?
624 06-11 10.000 18-11-46 9.283 8 III B 80 IV
685 21-11 15.000 27-11-46 13.828 3 III B 80 IV
711 05-12 15.000 17-12-46 13.983 2 III B 80 II 80g
+ dex
742 15-01 10.000 30-01-47 9.383 5 III B 80 II 80g
+ dex
3c
349 07-02 10.000 08-04-46 9.322 4 I B 80 IV
626 06-11 15.000 18-11-46 14.273 14 I B 80 IV
687 30-11 30.000 09-12-46 28.043 1 LR II B 80 II 80
+ dex
4c
232 05-09 20.000 19-10-45 19.006 2 I O 80 IV
.page
^&
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
\&
.s 1
5c smaragdgroen
270 05-03 400.000 26-03-41 377.960 A 11 LR 1 B /90 IV
LR 2 B 67/90 IV
LR 3 B 67/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B /90 IV
LR 6 B 67/90 IV
LR 7 B ?/? IV
LR 8 B 90/90 IV
LR 9 B /90 IV
458 27-08 250.000 03-11-41 235.364 B 5 LR 10 B /90 IV
LR 11 B 90/90 IV
LR 13 B 90/90 IV
LR 14 B /90 IV
LR 12 B 67 1/2 IV
597 03-03 300.000 19-05-42 286.188 C 6 LR 15 B 90/90 IV
LR 16 B /90 IV
LR 17 B /90 IV
LR 18 B /90 IV
LR 19 B /90 IV
771 05-11 150.000 21-12-42 142.085 7 LR 20 B /90 IV
21 LR B 90/90 IV
7 1/2c bruinrood
271 05-03 400.000 25-03-41 378.251 A 9 1 L /90 II+dex
2 LR B 67/90 IV
LR 3 B 67/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B 67/90 IV
382 06-06 300.000 14-07-41 280.966 B 11 LR 6 B 67/90 IV
LR 7 B 67/90 IV
LR 8 B /90 IV
459 27-08 400.000 03-11-41 378.578 C 1 9 L 90/90 II+dex
LR 10 B 90/90 IV
LR 11 B /90 IV
LR 12 B /90 IV
LR 13 B /90 IV
14 ? /90 IV
.page
^&
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
\&
.s 1 7 1/2c bruinrood, vervolg
598 03-03 600.000 01-04-42 564.971 D 3 LR 15 B 90/90 IV
LR 16 B 90/90 IV
LR 17 B 90/90 IV
LR 18 B 90/90 IV
LR 19 B /90 IV
LR 20 B 90/90 IV
LR 21 B 90/90 IV
667 11-08 600.000 19-09-42 569.359 5 LR 22 B /90 IV
LR 23 B 90/90 IV
LR 24 B 90/90 IV
LR 25 B /90 IV
LR 27 B 90/90 IV
LR 26 B 80! IV
828 25-02 190.000 20-05-43 180.299 4 LR 26 B 80! IV
LR 28 B 80 IV
LR 29 B 80 IV
10c blauwviolet
272 05-03 65.000 07-04-41 58.894 A 12 LR 1 B 67/90 II+dex,
IV
460 27-08 70.000 07-11-41 66.783 B 2 LR 2 B /90 IV
605 14-03 30.000 13-05-42 28.081 C 8 LR 3 B /90 IV
4 B /90 IV
668 11-08 30.000 01-09-42 27.583 9 LR 5 B /90 IV
743 03-11 60.000 16-11-42 56.830 10 LR 5 B /90 IV
LR 6 B /90 IV
829 25-02 60.000 31-03-43 58.310 1 LR 7 B 80! IV
12 1/2c kobaltblauw
273 05-03 40.000 25-03-41 37.716 A 8 LR 1 B 67/90 II+dex,
IV
461 27-08 20.000 21-01-42 19.327 B 10 2 B 90/90 IV
3 B /90 IV
.page
^&
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
\&
.s 1 15c ijsblauw
287 18-03 40.000 04-04-41 37.716 A 14 1 B /90 ,
2 B /90 IV
772 05-11 6.000 30-12-42 5.100 8 LR 3 B 90/90 IV
830 25-02 8.000 16-03-43 7.731 6 LR 3 B 90/90 IV
17 1/2c oranjevermiljoen
274 05-03 20.000 21-03-41 19.333 A 6 1 B /90 II+dex,
IV
462 27-08 15.000 09-12-41 14.362 B 8 2 B 90/90 IV
688 26-08 20.000 07-09-42 18.630 7 LR 3 B /90 IV
831 25-02 15.000 01-04-43 14.010 3 LR 4 B 80! IV
14 01-11 6.000 12-11-43 5.542 5 5 B 80 IV
40 22-12 6.000 12-01-44! 5.613 12 5 B 80 IV
96 20-03 6.000 08-04-44! 5.443 2 5 B 80 IV
20c donkerlila
275 05-03 20.000 07-04-41 19.319 A 10 1 B /90 II+dex
383 06-06 15.000 25-09-41 14.322 B 12 2 B /90 IV
533 19-11 20.000 21-01-42 19.462 C 9 3 B /90 IV
693 04-09 18.000 21-10-42 16.838 13 LR 4 B 90/90 IV
832 25-02 15.000 30-04-43 14.096 2 LR 5 B 80! IV
22 1/2c donkerolijfgroen
276 05-03 10.000 02-04-41 9.449 A 5 1 B 67/90 IV
463 27-08 6.000 21-01-42 5.727 B 14 2 B 90/90 IV
982 20-08 5.000 06-09-43 4.694! 1 3 B 80! IV
102 20-04 vervallen 12
.page
^&
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
\&
.s 1 25c donkerkarmijn
261 28-02 20.000 12-03-41 19.048 A 2 1 B 67/90 II+dex
464 27-08 15.000 12-12-41 14.238 B 13 2 B 90/90 IV
694 04-09 15.000 01-10-42 14.116 12 LR 3 B 90/90 IV
940 29-05 5.000 30-06-43 4.757 10 LR 3 B 90/90 IV
1 16-09 6.000 08-10-43 5.784 8 4 B 80! IV
15 01-11 5.000 06-12-43 4.670 11 5 B 80 IV
41 22-12 6.000 06-01-44 5.783 9 5 B 80 IV
102 20-04 4.000 06-05-44 3.839 14 5 B 80 IV
30c olijfbruin
262 28-02 30.000 17-03-41 28.378 A 1 1 B 67/90 II+dex
649 22-05 15.000 16-06-42 13.296 B 7 LR 2 B 90/90 IV
773 05-11 10.000 09-12-42 9.412 4 LR 3 B 90/90 IV
833 25-02 12.000 16-03-43 11.667 8 LR 3 B 90/90 IV
983 20-08 10.000 01-09-43 9.193 5 4 B 80! IV
2 16-09 6.000 12-10-43 5.756 18 4 B 80 IV
16 01-11 7.000 23-11-43 6.604 10 4 B 80 IV
40c bladgroen
277 05-03 10.000 04-04-41 9.468 A 3 1 B 67/90 II+dex
2 B 67/90 II+dex
384 06-06 5.000 25-09-41 4.796 B 10 3 B /90 IV
606 14-03 4.000 01-04-42 3.786 C 9 4 B 90/90 IV
683 12-08 4.000 19-09-42 3.731 17 LR 5 B /90 IV
744 03-11 10.000 30-12-42 9.204 11 LR 6 B /90 IV
5 30-09 6.000 15-10-43 5.455 13 7 B 80! IV
34 01-12 10.000 10-12-43 9.341 12 7 B 80 IV
8 B 80 IV
.page
^&
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
50c bruin
278 05-03 8.000 19-03-41 7.547 A 4 1 B /90 II+dex
385 06-06 6.000 23-06-41 5.732 B 7 2 B /90? IV?
581 09-02 6.000 04-03-42 5.677 C 6 3 B /90 IV
644 07-05 6.000 05-06-42 5.596 D 1 4 B /90 IV
745 03-11 5.000 08-12-42 4.499 9 LR 5 B 90/90 IV
810 02-02 13.000 25-02-43 12.487 13 LR 5 B 90/90 IV | !
959 04-08 20.000 10-09-43 18.883 2 LR 5 B 90/90 IV<->
85 19-02 20.000 26-05-44 18.894 16 6 B 80! IV
222 30-07 10.000 24-10-45 9.540 8 6 B 80 IV
.page
^&Oplagecijfers van de rolzegels in rasterdiepdruk:\&
.s 1
^&
bestelling aflevering druk- papier/
nr datum aantal 1e afl. gaaf raster richting gom
\&
.s 1
1 1/2c
446 14-04 540 17-06-36 454 90 L II A
583 26-06 18-07-36 5.620 90 R II A
986 02-04 585 23-04-37 430 90 R II A
187 08-07 4.020 25-08-37 3.418 90 R II A
427 29-11 7.350 05-01-38 6.764 90 R 'II A
653 27-04 4.803 27-06-38 4.325 90 R 'II A
976 10-11 17.388 02-12-38 12.569 90 L 'II A
d'grijs
90 R 'II A "
565 22-12 9.810 17-01-40 7.991+450 90 R 'II A "
987 07-09 14.730 23-09-40 7.434 90 L 'II A "
60 [500rol]
394 06-06 10.380 31-07-41 6.355+300 90 L IV A "
vanaf 19-10-36 worden voor postzegelrollen geen kosten voor aanmaak meer in rekening gebracht. Schr. Drg 18-11-36 nr. 13399S afd. 4 [DOH 688 18-11-36]. Het bedrag was 7 1/2c voor 1000 rollen en 5c voor 500 rollen.
3c
608 22-02 720 16-03-38 649 90 R 'II A
4c
244 22-07 4.155 17-08-37 3.857 90 non-emis
in April 1940 3.886 rollen van 4c vernietigd, waaronder ook oude geplakte rollen.
7 1/2 + 2 1/2c
327 02-05 7.100+700 14-05-41 6.752+700 90 R 'II A
529 18-11 11.265+300 02-12-41 10.439+300 90 R 'II A
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering ets. druk- papier
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr raster richting gom
24x1 1/2c
607 14-03 50.000 15-04-42 46.075 1
715 30-09 100.000 19-11-42 92.400 2
961 04-08 100.000 01-11-43 92.900 -
082 19-02 100.000 11-04-44 93.900 -
284 21-11 60.000 06-02-46 56.300 -
24x5c
289 18-03 100.000 30-06-41 95.550 1
746 03-11 50.000 04-12-42 46.775 1
834 25-02 50.000 31-03-43 47.325
962 04-08 100.000 08-11-43 98.125
122 02-06 75.000 04-09-44 70.900
24x7 1/2c
628 20-04 100.000 30-04-42 96.900 1
686 24-08 150.000 22-09-42 143.500
774 05-11 100.000 18-02-43 96.050
835 25-02 100.000 20-05-43 96.350 -
963 04-08 300.000 07-09-43 286.100
083 19-02 300.000 30-03-44 292.925
176 05-09 250.000 13-10-44 243.275
24x12 1/2
322 08-04 3.000 25-05-41 2.660 1
608 14-03 5.000 11-05-42 4.300 2
6x[1 1/2, 2 1/2, 5, 7 1/2c]
335 02-05 50.000 02-09-41 42.760 1
582 09-02 35.000 09-04-42 31.400 1, 2 [2 1/2c]
629 22-04 40.000 19-05-42 36.525 1, 2 [1 1/2, 2 1/2c]
653 18-06 100.000 15-07-42 86.800 1 [5c], 2 [1 1/2,
7 1/2c], 3 [2 1/2c]
697 04-09 100.000 20-08-42 91.700
775 05-11 100.000 20-01-43 92.450 4 [2 1/2c]
836 25-02 100.000 14-04-43 92.600 -
932 24-05 100.000 06-07-43 95.050
964 04-08 400.000 13-09-43 381.925
084 17-02 400.000 01-05-44 387.400
177 05-09 300.000 -44 vervallen
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering ets. druk- papier/
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr raster richting gom
6x 1 1/2c grijs, 2 1/2c, [5c, 7 1/2c Konijnenburg]
287 21-11 120.000 18-01-46 114.800
356 07-02 300.000 -46 vervallen
Gebruik van de verschillende tekeningen:
Het cijfertype ontwerp Chris Lebeau is van 1924 tot en met 1948 in gebruik geweest voor zowel postzegels als postwaardestukken. De oorspronkelijke ontwerpen hadden slechts betrekking op de postwaarden 1/2c-4c, voor de hogere postwaarden werd de tekening van Koningin Wilhelmina ontwerp Jan Veth gebruikt, in 1940 vervangen door het ontwerp van van Konijnenburg.
Tot de Lebeau-postwaarden in brede zin rekenen we ook de "Tralie" of "Guilloche" zegels en postwaardestukken. Uitgangspunt voor de Tralie postwaarden was de 3c Lebeau. De Tralie-postwaarden waren als provisorium bedoeld totdat de cijferserie met gewijzigde tekening Lebeau als definitieve vervanging van de Koninginne-postwaarden kon optreden.
De tekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c. Het verschil met de lagere waarden [t/m 4c] is goed te zien aan de kop van de duif: een "v" of een ".". Naast verschillen in de kop van de duif, is er een verschil in de gebogen lijn onder "CENT":
- dikke lijn, in het midden dikker
- dunne lijn, gelijkmatig dun
Er zijn zo 3 typen te onderscheiden:
Type A : de "v" in combinatie met "dikke lijn",
Type B : de "v" samen met de "dunne lijn",
Type C : de "." met "dunne lijn".
Bij de zegels is de verdeling : Type A voor de 1/2-4c, type B voor 2 1/2c, type C voor 5-50c. Bij de postwaardestukken komen de typen A en C voor, type B niet.
Bij de behandeling van de afzonderlijke postwaardestukken wordt het type genoemd. Als drukprocedé werd voor de Lebeau postwaarden aanvankelijk offset genomen. In 1936, in verband met de aanmaak van rolzegels, kwam rasterdiepdruk in gebruik, een procédé dat in 1941 algemeen zou worden voor de Lebeau-postwaarden. De Tralie-postwaarden en de hogere [5-50c] postwaarden zijn in rasterdiepdruk uitgevoerd zij het dat bij een deel van de eerste oplaag van de Tralie-briefkaarten werd gebruik gemaakt van reeds in offset uitgevoerde kaarten. De Tralie werd altijd in rasterdiepdruk gedrukt.
Boekdruk werd gebruikt voor de arbeidslijsten tot 1943, en voor de enveloppen [7 1/2c] van 1941 t/m 1944.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terwijl Nederland ten zuiden van de grote rivieren al bevrijd was, werden in Eindhoven "nooduitgiften" portzegels, plakzegels, briefkaarten en postbewijs-formulieren gedrukt. De portzegels zijn nooit uitgegeven, de rest wel.
De briefkaarten werden ten dele in steendruk, ten dele in offset uitgevoerd, de postbewijsformulieren in steendruk. De belettering werd verzorgd door anderen dan Chris Lebeau, met name bij de briefkaarten door Jan van Krimpen.
Aan de hand van het mij bekende materiaal en de bovenbeschreven druktechnische kenmerken heb ik tabellen opgesteld. Deze tabellen laten zien dat de opstelling in de catalogus van A.W.ten Geuzendam te vereenvoudigd is.
Briefkaarten van 2c, 2+2c, 3c, 3+3c, 4c, 4+4c in offset:
De duiftekening heeft type A en alle kaarten zijn in offset uitgevoerd.
1 afzenderlijn, formaat 140x90mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
31 3c lichtgroen 'I <-> 1928-1930 A' RT
I <-> 1928-1930 A' RT
32 3+3c lichtgroen I <-> 1928 A' RT
33 2c op 3c lichtgroen ?I <-> 1937 A' RT
34 2+2c op
3+3c lichtgroen ?I <-> 1938 A' RT
In 1930 werd van 1 op 2 afzenderlijnen overgegaan.
2 afzenderlijnen, formaat 140x90mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
35 2c oranje 'I <-> 1936-1938 A' RT
I <-> 1936-1938 A' RT
36 2+2c oranje I <-> 1936-37,40 A' RT
37 3c lichtgroen 'I <-> 1930-36 A RT
I <-> 1930-36 A RT
38 3+3c lichtgroen 'I <-> 1930-36, A' RT
1939-40
39 2 op 3c lichtgroen 'I <-> 1937 A RT
40 2+2 op 3+3c lichtgroen I <-> 1938 A' RT
41 4c blauw 'I <-> 1937-38 A RT
I <-> 1937-38 A RT
42 4+4c blauw ?I <-> 1937-38 A' RT
IIId <-> 1940-41 A' RT
2 afzenderlijnen, formaat 138x89mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
43 2c oranje 'I <-> 1939 A R T
I <-> 1939 A R T
'IIIb <-> 1939 A R T
IIIb <-> 1939 A R T
44 3c lichtgroen 'I <-> 1939 A RT
I <-> 1939 A RT
'IIIb <-> 1939-40 A RT
IIIb <-> 1939-40 A RT
'IIId <-> 1939-40 A RT
IIId <-> 1939-40 A RT
45 4c blauw 'I <-> 1938,40-41 A R T
I <-> 1938,40-41 A R T
'IIId <-> 1941 A R T
IIId <-> 1940-41 A R T
46 3 op 4c blauw 'I <-> 1939 A R T
I <-> 1939 A R T
De overgang bij de 2c van A' naar A valt samen met de overgang in formaat van 140x90 naar 138x89! De formaats-wijziging brengt noodzakelijkerwijs een verandering van drukvorm met zich mee. De vraag is of we dat ook nog kunnen constateren. Zo ja, dan hoeven we niet alleen te letten op de afmetingen van de kaart. goed te bekijken. De afstand tussen scheidingslijn en het verticale deel van de "B" is bij de 2c en 3c briefkaarten 4.5mm. De afstand tus- sen het horizontale stuk van de "T" en de zegelafdruk is bij de 3c 140x90mm 4.0mm echter bij de 3c 138x89mm 4.2mm. Omdat de kaarten ook al 2mm smaller zijn, is de rechtermarge [rechts van het ze- gelbeeld] bij de 3c 138x89mm in het algemeen smaller. Bij de 2c briefkaarten hebben we gelukkig de A en A' als onderscheidings-kenmerken want de afstanden zijn voor beide soorten 4.5mm resp 4.1mm.
De bij de 2c en 3c gemeten afstanden leveren bij de 4c het volgende op:
|| tot "B" : 4.5mm, beide soorten; "T" tot zegelafdruk: 4.0mm bij de RT, 4.3mm bij de R T
De 4c en de 4+4c briefkaarten zijn de enige briefkaarten die zowel in offset als in rasterdiepdruk zijn gedrukt.
Rasterdiepdruk 2 afzenderlijnen
drukrich- raster
nr waarde papier periode A/A' RT/R T formaat ting zegel tekst
51 4c blauw I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb<-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
52 4c blauw 'IIIb<-> 1943-44 A' RT 138x89 B 80 4/5
53 4c blauw 'I <-> 1945-46 A R T 105x74 B 80 80
54 4+4c blauw I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90
'I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90
55 4+4c blauw I <-> 1944 A' RT 138x89 L 80 80
De 4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal 4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn.
De kleinformaat 4c briefkaart heeft in het karton diverse gekleurde vezels: zwart, blauw, rood, en bruin. Dit komen we ook tegen bij de beide andere kleinformaat-kaarten uit die tijd: de 5c Kon. Wilhelmina ontwerp v.Konijnenburg, en de 1 1/2c verhuiskaart.
De 5c en 7 1/2c briefkaarten:
De waarden vanaf 5c hebben type C. De briefkaarten zijn gedrukt in rasterdiepdruk.
RT/ drukrich- raster
nr waarde papier periode A/A' R T formaat ting 5 zegel tekst
56 5c blauwgroen,
raster 90
I <-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5
'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5
57 5c blauwgroen,
raster 67 1/2
I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
58 5c blauwgroen,
raster 80
IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5
'IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5
59 5+5c blauwgroen
IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 L 80 80
60 7 1/2c rood,
raster 90
I <-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
'IIId<-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
61 7 1/2+7 1/2c
rood
'I <-> 1941-42 A' RT 138x89 R 90 5/3
62 5 op 7 1/2c
rood
I <-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3
IIId<-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3
Nooduitgifte-briefkaarten gedrukt bij v.Gestel, Eindhoven:
De briefkaarten die bij de Etikettendrukkerij NV Gestel en Zoon, Kleine Berg 28, te Eindhoven zijn gedrukt zijn gedeeltelijk in steendruk gedeeltelijk in offset. Aan de kaarten is dat moeilijk of niet te zien.
De duiftekening heeft type A, niet alleen voor de 4c doch ook voor
de 5c en 7 1/2c. De belettering is grof: Afz. heeft A', "Brief- kaart" heeft R T.
papier-
nr waarde kleur doorzicht richting kleur dikte periode
63 4c blauw
1945
IIIb <-> grijsachtig
lichtgeel
IIIb <-> grijs
IIIb | wit, ruw
64 5c smaragdgroen
1945
grijsachtig
lichtgeel
'I <-> geel
'I <-> romig
'IIIb | geelbruinig
IIIb <-> groen
'IIIb <-> groen
'IIIb | groenachtig
grijs
IIIb <-> grijs
'IIIb <-> grijs
? ? wit, glad
IIIb <-> wit, ruw
65 5c donkergroen
1945
'IIIb <-> geelbruinig
'IIIb | geelbruinig
66 7 1/2 rood
1945
IIIb <-> grijs
'IIIb <-> grijs
'IIIb <-> wit, glad
De Verhuiskaarten:
De duiftekening heeft type A.
nr waarde papier
doorzicht dikte periode
Formulier voor adreswijziging, formaat 140x90mm
71 1 1/2c lila, Dubbele randlijn I <-> 1929-30
72 1 1/2c lila,1 randlijn I <-> 1930-31
'I <->
73 1 1/2c lila,1 randlijn+ postbusnr I <-> 1932-35
'I <-> 1932-35
74 1 1/2c grijs, Beroep,betrekking I <-> 1935-37
'I <-> 1935-37
75 1 1/2c grijs, Beroep,kwaliteit I <-> 1937-43
'I <-> 1937-43
'IIIb <->
IIIb <-> [14-01-40]
76 2 1/2c groen, voor het buitenland
'IIId | 1940-41
Formulier tot mededeeling van adreswijziging, formaat 105x74mm:
77 1 1/2c grijs, Bericht, adreswijziging
roomkleurig, geen gekleurde vezels
I <-> 1944
'I <-> 1944
78 1 1/2c grijs, Naam, voorletters,
100x68 1/2mm, roomkleurig, ruw,
geen gekleurde vezels
'I <-> 1945
79 1 1/2c grijs, Naam, voorletters
100x68 1/2mm, bruin manilla IIIb <-> 1945
'IIIb <-> 1945
IIIb | 1945
'IIIb | 1945
80 1 1/2c grijs, Naam, voorletters
98x68mm, roomkleurig, glad, gekleurde
vezels [blauw, rood, zwart, bruin]
I <-> 1946
Bij de nieuwe zetting is het rechthoekig kader aan de achterzijde
iets kleiner geworden: 98x68mm in plaats van 100x68 1/2. Van de 4
oplagen hebben de eerste drie de oude zetting, en daarvan weer heeft de middelste het bruine manilla karton.
Kennisgeving voor Telefoonnummer:
De kaarten "Kennisgeving voor Telefoonnummer" zijn gedrukt in offset, de duiftekening heeft type A.
nr waarde papier periode formaat
81 1 1/2 grijs 'I <-> 1939 147x74mm
Arbeidslijsten 2c en 3c:
De duiftekening heeft type A voor de 2c en de 3c. De Arbeidslijsten zijn gedrukt in boekdruk, de zegelafdruk is apart aangebracht, aanvankelijk ook in boekdruk [tot 1943], later in rasterdiepdruk [1943 en later].
nr waarde papier periode
91 3c groen op grijs, 192
I <-> 1928
'I <-> 1928
92 3c groen op grijs, 19
1929
93 3c groen op creme, 19
'I | 1929-36,
1939-40
94 2c oranje op creme, 19
I | 1936-40
'I | 1936-40
Zetsels zijn ondermeer te herkennen aan de plaats van "ST" onder "6|7" de "T" nog onder de 6 of halverwege 6 en 7. Zowel van de 2c als de 3c arbeidslijsten heb ik beide "zettingen" gezien. Een systematische studie moet nog ondernomen worden. Verder kunnen we bij arbeidslijsten onderscheiden:
a. tekst met schreef, onbedrukte scheurlijn
b. tekst met schreef, bedrukte scheurlijn
c. tekst schreefloos, onbedrukte scheurlijn
d. tekst schreefloos, bedrukte scheurlijn
Alle Lebeau arbeidslijsten hebben type a.
Arbeidslijsten 4c en 5c:
De duiftekening heeft type A voor de 4c, type C voor de 5c.
nr waarde papier periode raster druk-
richting
95 4c blauw+blauw
geheel boekdruk 'I | 1937-38, bdr -
1940-41
IIId <-> 1941?
96 4c zwart+blauw 'IIIb | 1943 R90 R
97 4c zwart+blauw I | 1946 R80 R
'IIId <-> 1946 R80 R
98 5c groen+donkergroen IIIb | 1941 R90 R
'IIIb | 1941 R90 R
99 5c groen+donkergroen 'IIIb | 1942 R67 1/2 L
100 5c zwart+donkergroen IIIb | 1943 R100 R
'IIIb | 1943 R100 R
De 4c arbeidslijst welke geheel in boekdruk is uitgevoerd heeft de "T" halverwege "6" en "7" [papier 'I |] of onder de "7" [papier IIId], de latere 4c arbeidslijsten onder de "7" net als alle 5c arbeidslijsten.
De postbewijs-formulieren 5c:
De postbewijs-formulieren bestaan uit 3 delen gescheiden door een perforaat. Het formulier meet 280x102mm, het aantal per drukvel is 5. De zegel-druk van de 3c Lebeau [Tralie] is net als de 5c van Konijnenburg in rasterdiepdruk uitgevoerd. Dit geldt ook voor de meeste latere formulieren, met uitzondering van de laatste de 6c Cijfertype van Krimpen die in offsetdruk en de 5c Nooduitgifte die in steendruk.
De 5c Veth en vroegere formulieren daarentegen zijn in boekdruk. De tekst zowel voor- als achterzijde is in boekdruk uitgevoerd in de kleur sepia, de rose ondergrond aan de voorzijde in boekdruk heeft een golflijnen-patroon. Op elk deel van het drieluik was een 3-tallig nummer aangebracht in boekdruk of met een numeroteur.
Het perforaat is 12 1/2, net als alle latere formulieren op één na. Bij de Nooduitgifte is het perforaat 10 3/4, en ook het ondergrond-patroon is anders. De 5c nooduitgifte heeft type A, is gedrukt op 60grms bankpost, in steendruk bij van Gestel, Eindhoven. De tekst is in zwart, de rose ondergond heeft een gaas-patroon, en het perforaat is 10 3/4. De nummers zijn met een numeroteur aangebracht.
nr waarde papier raster drukrichting periode
doorzicht dikte
101 5c Lebeau,groen I | 90 R 1941-42,
1944, 1946
102 5c groen, nooduitgifte
I <-> 1945
Enveloppen 7 1/2c:
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt van de gewijzigde Lebeau-tekening: type C. De 7 1/2c Lebeau werd aanvankelijk gedrukt in rasterdiepdruk in het grote grote formaat: 156x110mm. De papierrichting bij de enveloppen is anders dan wat we tot nu toe gezien hebben niet in de lengte- of dwars-richting doch diagonaal. In de overzichten aangegeven met "\" of "/".
nr waarde papier raster drukrichting periode zegel tekst
111 7 1/2c rood I \ 90 90 R 1941
In 1941 werd besloten de enveloppen in een kleiner formaat [131x92mm] uit te geven, een besparing van papier, en de zegelafdruk en tekst niet meer in rasterdiepdruk doch in boekdruk uit te voeren.
112 7 1/2 rood
met afzender, afgeronde klep
type C: I \ 1941-42
I / 1941-42
113 7 1/2 rood
met afzender, spitse klep
I / 1943
A. ten Geuzendam beschrijft in de door hem uitgegeven catalogus diverse modellen enveloppen, M7 en M8 voor de bovenstaande.
Bij enveloppe model M4 wordt nog nader gespecificeerd de hoogte van boven- en onderklep [d. en a.] resp. de lengte van de korte schuine zijde van deze kleppen [b. en c.].
Als we dit ook bij de 7 1/2c Lebeau kleinformaat doen vinden we:
a. b. c. d.
afgerond 50mm 14 14 50
spits 50mm 14 12 50
50 14 14 50
51 11 16 47
56 5 23 42
Bij de "afgerondë zijkleppen is ook de onderklep boven afgerond,
de bovenklep aan de onderkant spits. Bij de "spitsë zijkleppen zijn ook de boven- en onder-kleppen spits.
114 7 1/2 rood
zonder afzender, spitse klep
1943-44 rech- terklep 95mm I \
I / rechter- klep 75mm I \
De a. en d. afmetingen schommelen rond de 50mm. Bij de 95mm rech-
terklep b. van 12/15 tot 13/17 en c. van 13/14 tot 18/15 waarbij
voor de deelstreep de linkerkant en erachter de rechterkant is aangegeven.
Kortom een grote puinhoop!
De [vermoedelijke] oplaag van 1944 vertoont weer enige stabili- teit:
115 7 1/2 rood zonder afzender, afgeronde klep
I \ 1944? binnen- druk van buiten
niet te zien
III \ binnen- druk van buiten
III / goed te zien
De onderklep en de schuine zijkanten zijn afgerond, de bovenklep is spits.
De afmetingen a. 46mm, b. en c. 9mm resp. 11mm [de ronding wegge-
dacht], d. 47mm.
Boven- en onderklep vallen nauwelijks of niet over elkaar: 46+47=93 < 93 1/2.
De Postbladen 7 1/2c:
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt van de gewijzigde
Lebeau-tekening: type C.
De postbladen zijn in rasterdiepdruk vervaardigd. Het formaat is
aanvankelijk 148x210mm [ongevouwen], met een perforaat aan 3 zij-
den [gevouwen].
Het perforaat is al sinds de invoering van het nieuwe model in 1929 met de Veth-waarden een "kamtanding" 12 1/2, met in de lin- ker- en rechterbovenhoek 3 gaten naar boven en 3 gaten naar opzij om te kunnen inscheuren. Horizontaal, de hoeken niet meegerekend 75 gaten, verticaal 55. Het gaten-patroon is steeds het zelfde!!! Horizontaal tussen hoekgat en gat 1 van links een smalle tand, en ook tussen de gaten 52 en 53 en wat smallere tand. Dit patroon is terug te vinden bij alle postbladen van dit formaat.
Zowel Veth, van Konijnenburg, Tralie als Lebeau. Bovendien is het patroon gelijk dwars door een gevouwen postblad heen, wat inhoud dat de Postbladen na te zijn gesneden en gevouwen, stuk voor stuk door de perforator zijn gegaan.
In 1929 verscheen de 7 1/2c rood Veth als eerste echter werd door
de tariefswijziging van 1-11-29 overbodig. De restanten werden overdrukt met een zwarte "6" in boekdruk. A.ten Geuzendam maakt bij deze "6" op 7 1/2c onderscheid in lijn- en kamtanding. Dit is juist: lijntanding 11 1/2, en kamtanding 12 1/2 zoals boven aan- gegeven. Toch zijn er bij de kamtanding nog twee varianten:
- het gaten-patroon te zien aan de voorzijde, waar ook de perforatiegaten gladde randen hebben.
- het gaten-patroon te zien aan de achterzijde, waar ook de per- foratiegaten gladde randen hebben. De voorzijde heeft ruwe randen! Het van de andere kant af perforeren zou theoretisch bij alle postbladen in dit formaat kunnen voorkomen. Tot nog toe ben ik het slechts bij de "6" op 7 1/2c rood Veth tegengekomen.
nr waarde papier raster drukrichting periode
zegel tekst
121 7 1/2c rood,
148x210mm I <-> 90 5/3 B 1941
In 1942 werd afgestapt van het tot dan toe gangbare model. In plaats van een gevouwen kaart voorzien van een perforaat kwam een vouwblad van papier dat ongevouwen niet groter was dan 176x250mm = B5. Dit vouwblad qua model gelijk aan dat van Nederlandsche Indië van 1936 [vandaar ook de opmerking op de geschiedeniskaart van "indisch papier"] werd niet apart aangekondigd in de dienstorders, wel gemeld in het NMPh nov'42. Aanvankelijk was de bovenvouw niet over de hele breedte aanwezig, in 1943 werd dit gewijzigd. De gewijzigde variant werd in het NMPh sept'45 gemeld.
122 7 1/2c rood, 3/4 bovenvouw:
I | 90 90 L 1942-43
'I | 90 90 L
123 7 1/2c rood, gehele bovenvouw:
'I | 80 80 L 1943
2. Beknopte geschiedenis/achtergrond
2.0nopteAlgemeen
a
2.1 Aankondigingen/dienstorders/correspondentie
a
2.2kondiVerkrijgbaarheid/geldigheid
Het cijfertype ontwerp Chris Lebeau is van 1924 tot en met 1948 in gebruik geweest voor zowel postzegels als postwaardestukken. De oorspronkelijke ontwerpen hadden slechts betrekking op de postwaarden 1/2c-4c, voor de hogere postwaarden werd de tekening van Koningin Wilhelmina ontwerp Jan Veth gebruikt, in 1940 vervangen door het ontwerp van van Konijnenburg.
Tot de Lebeau-postwaarden in brede zin rekenen we ook de "Tralië of "Guillochë zegels en postwaardestukken. Uitgangspunt voor de Tralie postwaarden was de 3c Lebeau. De Tralie-postwaarden waren als provisorium bedoeld totdat de cijferserie met gewijzigde tekening Lebeau als definitieve vervanging van de Koninginne-postwaarden kon optreden.
De tekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c. Het verschil met de lagere waarden [t/m 4c] is goed te zien aan de kop van de duif: een "v" of een ".". Naast verschillen in de kop van de duif, is er een verschil in de gebogen lijn onder "CENT":
- dikke lijn, in het midden dikker
- dunne lijn, gelijkmatig dun
Er zijn zo 3 typen te onderscheiden:
Type A : de "v" in combinatie met "dikke lijn",
Type B : de "v" samen met de "dunne lijn", .br
Type C : de "." met "dunne lijn".
Bij de zegels is de verdeling : Type A voor de 1/2-4c, type B voor 2 1/2c, type C voor 5-50c. Bij de postwaardestukken komen de typen A en C voor, type B niet. Bij de behandeling van de afzonderlijke postwaardestukken wordt het type genoemd.
Als drukprocedé werd voor de Lebeau postwaarden aanvankelijk offset genomen. In 1936, in verband met de aanmaak van rolzegels, kwam rasterdiepdruk in gebruik, een procedé dat in 1941 algemeen zou worden voor de Lebeau-postwaarden. De Tralie-postwaarden en de hogere [5-50c] postwaarden zijn in rasterdiepdruk uitgevoerd zij het dat bij een deel van de eerste oplaag van de Tralie-briefkaarten werd gebruik gemaakt van reeds in offset uitgevoerde kaarten. De Tralie werd altijd in rasterdiepdruk gedrukt.
Boekdruk werd gebruikt voor de arbeidslijsten tot 1943, en voor de enveloppen [7 1/2c] van 1941 t/m 1944.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terwijl Nederland ten zuiden van de grote rivieren al bevrijd was, werden in Eindhoven "nooduitgiften" portzegels, plakzegels, briefkaarten en postbewijs-formulieren gedrukt. De portzegels zijn nooit uitgegeven, de rest wel. De briefkaarten werden ten dele in steendruk, ten dele in offset uitgevoerd, de postbewijsformulieren in steendruk. De belettering werd verzorgd door anderen dan Chris Lebeau, met name bij de briefkaarten door Jan van Krimpen.
3. Druktechnische gegevens
3.1. Verschijningsvorm
a
3.2.chijDruk/drukrichting/rasters/drukvormen
a
3.3. hijPerforatie/formaat
a
3.4. hijVelrandbijzonderheden/normering
a
3.5. hijPapier/coating/gom
a
3.6. hijVelpositie-kenmerken
a
4. oplaag-gegevens
4.1.ag-gOplaag- en bestellingen-cijfers
bestel-g aflever-steknipgen-opl.ers vernietigd
nr datum aantal 1e datumteaantaln-opl.ers lettertiin 19..
4.2.m aaEventuele groepen uitgewerkt naar varianten
a
De Postbladen 7 1/2c:
bestel- 4.2.m aaeerste groepaantal eaantal
nummer datum aaaflevering besteldntal egaaf opmerkingen
121 7 1/2c rood, 148x210mm
279 er d06-03 aa30-05-41ng beste 144.000aaf 130.116
122 7 1/2c rood, 88x125mm, 3/4 bovenvouw
643 er d06-05 a22-07-42ng beste1.000.000 af 951.308 Indisch papier, eerste
804 er d08-01 a16-03-43ng beste1.500.000 af 1.411.300 uitgifte sept'42
123 7 1/2c rood, 88x125mm, gehele bovenvouw
978 er d17-08 a01-10-43 g beste 737.200 af 697.300 gewijzigde sluiting schrijven
21 er d09-11 a13-12-43 beste2.440.008 af 2.289.200 Hoofddir. Post 28/8-43 nr 33489 afd.8
4.3.1 aKleurnuances
a
5. Gebruik/verkochte aantallen
5.1ruik/Verbruik totaal
a
5.2ruik/Verbruik uitgesplitst naar jaren
a
6. Literatuur
(!end_node)
Inleiding:
De bekende Vliegende Duif, naar ontwerp van Chris Lebeau, heeft altijd tot m'n verbeelding gesproken. Een eenvoudig ontwerp met toch ook veel variatie. Variatie vooral op het druktechnische vlak waarvan we in de filatelie van alledag, de catalogi en de albumbladen weinig van terug vinden, en ook in de filatelistische vakliteratuur is deze emissie slecht bedeeld. Wat zijn zoal de facetten waar de geinteresseerde verzamelaar bij de duifjes-zegels op kan letten:
- 20 waarden,
- 3 zegeltekeningen of typen,
- 3 drukprocédé's,
- 3 papiersoorten,
- 3 rastermaten, en
- 6 perforatievarianten.
Als alle combinaties bij elke waarde voor zou komen dan hadden we zo'n 10.000 zegels nodig. Gelukkig is het aantal bestaande combinaties veel geringer. We zullen de diverse variatiemogelijkheden bekijken en wel beginnen met die waarin de ontwerper Chris Lebeau [1878-1945] invloed heeft gehad en eigenlijk had moeten hebben, de typen en de drukprocédé's. Papiersoort, rastermaat en perforatie hadden elk een eigen achtergrond waar de ontwerper weinig mee van doen had.
In dit artikel beperk ik me tot de postzegels en laat de postwaardestukken [briefkaarten, verhuiskaarten e.d.] buiten beschouwing hoewel ze eigenlijk volwaardig deel uit maken van de emissie Lebeau. De overweging is een praktische: nog niet zo lang geleden heb ik de postwaardestukken Lebeau zo uitvoerig als bijna mogelijk was besproken in het blad van de Nederlandse Vereniging van Poststukken en Poststempelverzamelaars, PO&PO: "de Postzak".
De 3 verschillende typen:
In de eerste paar jaren van het bestaan van de emissie vinden we in de filatelistische tijdschriften een variatie in tekening beschreven die nu ruim 50 jaar later in het materiaal niet goed meer terug te vinden is. Over deze variatie gaat het in dit hoofdstuk niet. Als we de totale aanmaakperiode van de duifjes [1924-1948] overzien valt direct het verschil op tussen de lage waarden t/m 4c en de waarden vanaf 5c. Dat verschil zit in de kop van de duif. In het midden vande kop zit als het ware een "v" [lage waarden] of een "." [5-50c]. Het is niet zo vreemd dat voor de waarden vanaf 5c, waaronder ook waarden met 4 cijfers [12 1/2, 22 1/2c], de ontwerper de tekening wat heeft willen bijstellen. Het binnenste van de kop is dan misschien nog het minst essentiële, door de gelijktijdige verandering van drukprocédé zou het "v" in rasterpuntjes uiteenvallen, belangrijker is dat de gebogen lijn onder de waardeaanduiding een ander karakter zou krijgen. Bij de 1-4c is de gebogen lijn wat dikker in het midden, bij de
5-50c is de gebogen lijn overal gelijkmatig dik. Wat zeer lang in verzamelaarskringen onopgemerkt gebleven is en wat uiteindelijk in een Engelse catalogus [Stanley Gibbons] voor het eerst erkenning heeft gekregen, is het feit dat de gelijkmatig dikke gebogen lijn ook gehanteerd is bij de 2 1/2c [met 3 cijfers toch wel in aanmerking komend, en dat in heviger mate dan de 1 1/2c omdat de 2 1/2c ook in combinatie met de nieuwe 7 1/2c zou worden gedrukt]. We hebben dus 3 typen:
type A: ratu1-4c gebogen lijn dik in het midden, kop "v"
type B: ratu2 1/2c gebogen lijn overal even dik, kop "v"
type C: ratu5-50c gebogen lijn overal even dik, kop "."
De 3 drukprocédé's:
Bij de voorbereiding van een nieuwe emissie [1924] was het gebruik van de nieuwe fotografische drukmethoden ter vervanging van het boekdruk-procédé onontkoombaar. In de meeste Europese landen zouden de langlopende postzegels gedrukt gaan worden volgens deze procédé's waarbij kostenoverwegingen [drukvormvervaardiging], snelheid [drukken van cylinders i.p.v. platen] en de fotografische vrijheid en flexibiliteit van afbeelding een rol zouden spelen [België, Italië, Hongarije, Roemenië, USSR]. Waar dat laatste minder belangrijk was, en het waardepapier-aspect van de postzegel op de voorgrond stond, werd gekozen voor de staaldiepdruk met rotatiepersen [Zweden, Denemarken, Frankrijk]. Zwitserland koos voor een middenweg: de gedegen langlopende frankeerzegels in staaldiepdruk bij de PTT-drukkerij, de veelkleurige plaatjes als gelegenheidszegels bij de particuliere drukkerij Courvoisier.
De nieuwe wind qua postzegelontwerp en zegelaanmaak vinden we volop terug bij de nederlandse zegels. Alleen bij de langlopende frankeerserie is er iets niet geheel goed gegaan. De lage waarden 1-4c in de duif-tekening van Chris Lebeau, uitgevoerd aanvankelijk in een rampzalige slechte offsetdruk, met vaak een zeer grove korrel. De hoge waarden in een soort bewerking van de 1902 Kon. Wilhelmina serie van de overzeesche gebieden, naar ontwerp van Jan Veth. Een gravure boekdruk of plaatdruk waardig maar als ontwerp voor een emissie in rasterdiepdruk? Technisch gezien is een niet eens zo slechte poging gedaan het raster te verdoezelen hoewel in die tijd al betere drukmethoden bekend waren, en dat niet eens zo ver van huis: de Nederlandse Rotogravure Maatschappij in Leiden, heeft een rasterloze rotogravure toegepast bij zwitserse zegels [Pro Juventute 1927-28 30Rp].
Chris Lebeau was gevraagd voor de gehele frankeerserie inclusief de hoge waarden. Principiële redenen [als anarchist tegen de monarchie] maakten het hem onmogelijk om zegels met de afbeelding van de koningin te ontwerpen. Jan Veth [1864-1925] heeft niet lang kunnen genieten van de renaisance van de 1902 tekening. Wat de Veth-serie ondanks alles toch nog acceptabel maakt is het prachtige kleurenscala.
De Lebeau-zegels werden uitgevoerd in het nieuwe offset-procédé, de Koningin Wilhelmina-zegels, ontwerp Jan Veth, in de eveneens nieuwe rasterdiepdruk. Voor zegels met enorme hoge oplagen is het nodig om ze snel en goedkoop te kunnen drukken. Het lag dan ook voor de hand dat gezocht werd naar mogelijkheden om de zegels in continue druk, aan de rol, te drukken. In Frankrijk en Duitsland was vlak voor de 1e Wereldoorlog al begonnen met zegels in continue boekdruk, en in de Ver. Staten met staaldiepdruk. Boekdruk aan de rol heeft zich afgezien van beide genoemde landen niet echt verspreid, maar diepdruk aan de rol werd al snel interessant voor de druk van postzegels. Met name de firma GOEBEL in Darmstadt, Duitsland heeft in nauwe samenwerking met de leidse Nederlandse Rotogravure Maatschappij, baanbrekend werk verricht. De eerste rasterdiepdruk-persen met druk aan de rol werden in 1929 ingezet voor de fabricage van postzegels van Italië [Vaticaanstad] en de Republiek van Zuid Afrika. Het rasterloze procédé va
n de NRM werd eveneens door GOEBEL geimplementeerd op voornoemde GOEBEL-persen. Zegels van Vaticaanstad uit 1929, en de meeste zegels van Zuid Afrika in de periode 1929-1948, hebben geen raster.
Andere fabricanten volgden, waaronder Albert, uit Frankenthal, Pfalz. Albert leverde al de "gewone" drukpersen met velinleg, de "Palatia", aan Joh. Enschedé, maar in 1936 werd in Haarlem de eerste druk aan de rol pers "Albert Frankenthal" in gebruik genomen. De naam zegt dus eigenlijk niets over de methode, de gebruikte rasterdiepdruk-persen waren toen alle Albert Frankenthal's!
In filatelistisch Nederland is de introductie volkomen onopgemerkt gebleven. Pas in 1939 merkten enkele verzamelaars op dat de kleur van de 1 1/2c uit automaten wel iets afweek van die van de loketvellen. Bij navraag in Haarlem bleek toen de 1 1/2c rolzegel al vanaf 1936 aan de rol te zijn gedrukt en de 3c al vanaf 1938! Daarnaast waren ook de 5, 6, en 12 1/2c Veth op de AF druk aan der rol pers aangemaakt.
Tot dan toe werden stroken velzegels tot rollen aaneen geplakt. Met de aanschaf van de Albert Frankenthal druk aan de rol diepdrukpers ontstond de mogelijkheid continue rollen aan te maken. In de periode 1936-40 werden van de 1 1/2, 3 en 4c rollen in rasterdiepdruk aangemaakt. De vel- en boekjeszegels Lebeau bleven nog gewoon in offset gedrukt.
Eind 1940 werd gezocht naar een definitieve vervanging van de frankeerzegels met de beeltenis van H.M.de Koningin. De duiftekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c, wat resulteerde in een nieuwe tekening voor de waarden 5-50c. Op 1 April 1941 verschenen de 5, 7 1/2, 17 1/2, 25, 30 en 50c, op 16 April 1941 de overige waarden. Ten behoeve van de automaten kwamen er rollen met 7 1/2 en 2 1/2c gecombineerd net als eerder bij de traliezegels. De 2 1/2c verscheen zo voor het eerst gedrukt in rasterdiepdruk. In Augustus 1941 verscheen de 1 1/2c in vellen in rasterdiepdruk. Bij herdruk zouden de 1, 2, 2 1/2, 3 en 4ct moeten volgen. De 1, 2 en 2 1/2c verschenen in vellen nog voor 1943, de 3 en 4c pas na de oorlog. Begin mei 1942 gaan alle postzegelautomaten buiten werking als gevolg van het buitenomloopstellen van de bronzen centen, en de omloopbeperking van de zilveren dubbeltjes.
In de loop van 1943-44 worden de 1-5c vervangen door de germaanse symbolen-serie, de 7 1/2-50c door de zeeheldenserie. De 50c Zeeheld is nooit verschenen omdat toen de ontwerper de zegel klaar had het Zuiden waar hij woonde reeds bevrijd was. De aanmaak van Lebeau-zegels werd gestopt behalve van de 1 1/2, 2 1/2, 5, en 7 1/2c in loketboekjes, en de 50c vellen. Sommige hoge waarden Lebeau werden tot vlak voor de eerste afleveringen van de Zeehelden nog aangemaakt. De 1e afleverings-data van de laatste bestelling 7 1/2c Lebeau en de eerste bestelling Zeeheld liggen maar 6 dagen van elkaar. De 17 1/2c ging door tot in april/mei 1944, de 25c tot in mei/juni 1944, en de 30c tot in november/december 1943.
Na de bevrijding werd besloten de 1-4c loketvellen Lebeau weer aan te gaan maken, voor de 5-50c werd de tekening van van Konijnenburg weer tevoorschijn gehaald. Nu pas verschenen de 3 en de 4c Lebeau in rasterdiepdruk, in vellen.
Wijzigingen qua drukprocédé komen weinig voor. Aan bovengenoemde overgang van offset naar rasterdiepdruk met "velinleg" resp. met "druk aan de rol" wordt in de nederlandse catalogi niet of onvoldoende aandacht besteed.
Met de posttarieven van 1 november 1946 werden de 1 1/2, 2 1/2, en 3c overbodig. Voor de zegels van 1, 2, en 4 c werd een nieuwe cijfertekening naar ontwerp van J. van Krimpen in gebruik genomen. Per 1 juli 48 werden de Lebeau-zegels ongeldig na een carriere van bijna 25 jaar.
De 3 Papiersoorten:
Het papier dat de laatste 125 jaar is gebruikt voor postzegels, wordt machinaal vervaardigd. Als we dit papier onder de loupe nemen kunnen we de papiervezels (of de opengevallen plaatsen waar vezels hebben gezeten) zien waarbij ze op een bepaalde wijze zijn gericht. De voorkeursrichting is ontstaan toen de vezels nog stroomden in de natte papierbrij. De richting van de vezels noemen we de vezel- of papierrichting, de richting daar loodrecht op de dwarsrichting. Onder invloed van vochtigheid zet papier uit of krimpt en wel overwegend in de dwarsrichting omdat de vezels dikker of dunner worden. Als zegels kromtrekken tot een cylinder dan loopt de as van de cylinder evenwijdig met de papierrichting.
We noteren de papierrichting, gezien ten opzichte van een leesbaar beeld, als volgt:
"staande vezels" of |
"liggende vezels" of <->
Bij druk van een continue papierbaan lopen papier- en drukrichting evenwijdig, bij druk met velinleg staan papier- en drukrichting meestal loodrecht op elkaar.
Watermerken ontstaan als bij handgeschept papier aan het gaas waarop de natte papierbrei uitlekt patronen worden bevestigd die een blijvende afdruk in het papier achterlaten. Bij machinaal vervaardigd papier worden die patronen meestal aangebracht op cylinders die aan de bovenkant over het papier walsen. "Papierdoorzicht" heeft betrekking op de "indruk" die het zeef/gaas van de papiermachine achterlaat op het nog vochtige papier. "Doorzicht" zit aan de zeefzijde, "watermerk" aan de keerzijde! De "zeefmarkering" zoals het in vakkringen heet, is eigenlijk iets waar de papierfabrikant zich voor schaamde, geen raad mee wist. Al het mogelijke werd gedaan om de zeefmarkering zo te maskeren dat er niets meer van te zien zou zijn. Als papier maar aan een zijde bedrukt hoeft te worden, wordt meestal de keerzijde bedrukt, niet alleen vanwege de zeefmarkering doch ook omdat het papier aan de zeefzijde een wat sterker en grilliger inktopzuiging vertoont. Toch wordt ook de zeefzijde nog vaak bedrukt.
De zeefmarkering is een weerspiegeling van een weefpatroon. Een weefpatroon ontstaat als verticale lijnen [ketting-draden] en horizontale lijnen [inslag-draden] op een bepaalde wijze over elkaar heenlopen. Voor een goed begrip zij gesteld dat de verticale lijnen de papierrichting vertegenwoordigen, de horizontale de dwarsrichting.
De meest gebruikte weefpatronen zijn:
linnen-binding: n ove3-keper-binding:
X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - -
- X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X -
X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X
- X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X -
- X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X
X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - -
- X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X -
X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X
- X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X -
- X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X
De 'X' in de afbeeldingen geeft aan waar een kettingdraad boven een inslagdraad gaat, de '-' waar de kettingdraad onder de inslagdraad doorgaat.
Als de 'X'-en met met elkaar verbonden gedacht worden ontstaan "diagonalen" onder een hoek van -60 en 60 graden [linnen-binding] of 60, 70, en 30 [3-keper-binding]. De preciese hoek van de "diagonalen" hangt af van hoe dicht de ketting- en inslag-draden op elkaar zitten: meestal 30 kettingdraden/cm en 20 inslagdraden/cm.
Bij een 3-keper wordt per kettingdraad het patroon: 1 op, 2 af [3=2+1] van boven naar onder herhaald. De kettingdraad ernaast heeft hetzelfde patroon dat echter 1 inslagdraad hoger of lager begint.
De filatelistische notaties zijn als volgt:
I nn = linnen-binding
II n= linnen-binding + watermerk
IIIb n= 3-keper-binding zoals boven afgebeeld
IIId n= IIIb gespiegeld tov de verticale as
IV n= III + watermerk
Als de zeefmarkering zich aan de beeld/voorzijde bevindt, wordt de notatie voorafgegaan door een ': bijvoorbeeld 'I of 'IIId.
Het papiergewicht wordt uitgedrukt in grammen per vierkante meter. Tot circa 1945 was 70 grams een zeer veel gebruikt papiergewicht. Papier van 80gram viel onmiddelijk op, het deed dik aan. Door het gebruik van andere zeven bij de papierfabricage, de overgang van linnen-binding naar keper, werd het papier compacter. Papier van 80 gram en zwaarder komt nu veel meer voor, maar wordt niet meer zo snel opgemerkt door verschillen in dikte.
Tot circa 1915 wordt arabische gom, aangebracht op de al versneden vellen. Vanaf circa 1915 tot rond 1967 werd arabische gom, of een gelatine-dextrine mengsel, machinaal aangebracht op de rollen papier. Kenmerkend voor de gom was het craquelé, het vertonen van barsten in de gom. Omdat bij barstende gom het papier niet meer goed glad blijft, heeft de drukker de gom meestal een extra behandeling gegeven. Na gomming worden de rollen papier nog met een mes bewerkt dat diagonale sneden in de gom achterlaat: het zogenoemde "breken" van de gom. Meestal vertonen de zegels over de ene diagonaal de fijne breking, en over de andere de onregelmatige barsten. Zegels die nagegomd zijn hebben misschien nog wel het craquelé om er authentiek uit te zien, doch niet de breking. Notatie: A = arabische gom
De 3 papiersoorten zijn:
- IV npapierdoorzicht I [en 'I, maar niet zo opvallend], gom A
- IV npapierdoorzicht II en 'II, gom A [vanaf 1938 dextrine]
- IV npapierdoorzicht IVb en IVd, gom A
Papierdoorzicht I, beter bekend als het papier zonder watermerk
Vanaf 1938, mogelijk gelijktijdig met de invoering van dextrinegom, werden voor Lebeau, Veth en enkele bijzondere emissies een nieuwe papiersoort ingevoerd, welke zowel zichtbaar als voelbaar een gladde gomzijde heeft. De verklaring van dit verschil is dat de zeefmarkering nu zit aan de beeldzijde van de zegels: 'II.
We vinden dit gladde papier bij de 1, 1 1/2 grijs, 2, 2 1/2, 3 en 4c in offset,en de 1 1/2 en 3c rasterdiepdruk van de rolzegels.
De 3 rastermaten:
In het algemeen heeft bij rasterdiepdruk het raster een functie om inkt vast te houden op de drukvorm. Bij rasterdiepdruk wordt bijna altijd een "raster" van elkaar onder een hoek van 90 graden snijdende lijnen aangebracht om de inkt op de cylinder vast te houden en niet geheel door een rakelmes te laten wegschrapen. De lijnen maken meestal een hoek van 45 graden met de zijden van het zegel. De rastermaat is het aantal (snijpunten op een lijn met lijnen van het andere stelsel) lijnen per cm. Gangbare maten zijn 60, 70, 80, 90, 100, 125 lijnen per cm. Soms kunnen we, b.v. in een portret, rechtstreeks het raster meten, meestal is de enige manier een indirecte meting langs de zijden van het beeld. We moeten dan wel rekening houden met een factor vierkantswortel uit 2 vanwege de hoek van 45 graden. Meten we langs de zijde b.v. 56 punten per cm dan is de rastermaat 56 maal wortel 2 = 80. Voor we bij de cm zijn aangekomen zijn we vaak de tel al kwijt. Voldoende is dan ook vaak te tellen tot en met 2 1/2 mm (
na enige ervaring is misschien 1 mm al voldoende) en geeft de volgende tabel de rastermaten:
rasterpunten per
1mm apierdo2 mm rastermaat
4 o11 60
5 o12 70
5 o14 80
6 o16 90
7 o18 100
9 o22 125
Bij de in rasterdiepdruk uitgevoerde Lebeau-zegels vinden we de volgende rastermaten terug:
- 9 raster R90,
- 9 raster R80, en
- 9 raster R67
Het opmeten van de hierbovengenoemde "rastermaat" is een hulpmiddel bij het onderzoek. Verschillen in rastermaat betekenen altijd een andere drukvorm.
Bij het onderscheid tussen druk met velinleg en druk aan de rol speelt de drukrichting een een zeer belangrijke rol. Een verschil in drukrichting houdt ook altijd in dat er een andere drukvorm is gekomen. Immers de zegelafbeelding op de drukvorm is 90 graden gedraaid, en een ronde drukvorm [=cylinder] kan slechts om één as draaien. Bij druk aan de rol lopen papier- en drukrichting altijd parallel, bij druk met velinleg staan beide richtingen meestal haaks op elkaar.
Hoe kunnen we die drukrichting herkennen?
Bij rotatiedruk (=druk met cylinders, niet noodzakelijk met een continue papierbaan) ondergaat de nog niet droge drukinkt een "waswringer" effect, waarbij de inkt weggestuwd wordt en ten opzichte van het bewegende papier iets achter lijkt te blijven.
Afhankelijk van het drukprocédé is deze inktverplaatsing goed te zien:
- 9 als een van licht naar donker verlopende druk
- 9 als buiten het beeld gevloeide drukinkt, met een voorkeursrichting.
- 9 als goed zichtbare rasterpunten aan de ene, en vervloeide aan de andere zijde (rasterdiepdruk).
N.B. Het gaat om de tegenstelling, de beide resterende zijden kunnen best heel duidelijke rasterpunten vertonen.
- 9 als vage druk aan de ene, scherpere druk aan de andere zijde (offset).
- 9 als het zich in banen/golven voegen van de inkt.
De kant waar de druk donkerder, vervloeid of scherper is, noemen we de druk- of uitvloeiingsrichting, en is het laatst met de drukcylinder in aanraking geweest. De golven lopen in de drukrichting. Als notatie gebruiken we de letters B(oven), O(nder), L(inks), R(echts), alles ten opzichte van een normaal leesbaar zegelbeeld. Bij rasterdiepdruk is de drukrichting meestal goed te zien, bij offset niet tot matig, bij rotatie-plaatdruk slecht, soms daarentegen weer zeer goed (b.v zegels van Zwitserland).
Bij de Lebeau-zegels in rasterdiepdruk horen de drukrichtingen L en R bij druk aan de rol, en drukrichtingen B en O bij druk met velinleg. Bij de Lebeau-zegels in offsetdruk daarentegen horen de drukrichtingen B en O bij de druk in enkele vellen van 200, en L en R bij druk met dubbelvellen: 2x200 zegelbeelden op de drukvorm.
De 6 Perforatie-varianten:
kam 12 1/2 16/13
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige roltanding 1924-25
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige roltanding 1926-27
kam 12 1/2 16/13, 4-zijdige roltanding 1928
kam 12 1/2 16/13, 2-zijdige hoekroltanding 1930
Bij etsingnummer i.h.a. perforaat doorlopend, echter slechts 1 gat bij:
3c I (ets.nr op onderrand?), 7 1/2c A1 (vergelijk de normering!),
30c LR 2 (vergelijk de normering).
1. 9 Overzichtstabel
Er zijn 3 typen in de kop van de duif:
type A: tstabel 1-4c gebogen lijn dik in het midden, kop "v"
type B: tstabel 2 1/2c gebogen lijn overal even dik, kop "v"
type C: tstabel 5-50c gebogen lijn overal even dik, kop "."
Offset 1924-40
1/2 - 4c, alle type A:
A: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht I,
en 'I <-> 1924-26
B: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht I | 1924
C: kam 12 1/2 16/13 , doorzicht II <-> 1926-33
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <->
of 'II <-> 1933-40
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <-> 1940
F: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV | 1943
G: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht I <-> 1924-25
H: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht II <-> 1926-27
J: kam, 4-zijdige roltanding, doorzicht II <-> 1928
K: kam, 2-zijdige hoekroltanding, doorzicht II <-> 1930
Nr Waarde kleur A B C D E F G H J K
1 1/2 c grijs - - x x - - - - x x
2 1 c rood x . x x - - x x x x
3 1 1/2 c violet - - x x - - - - x x
4 1 1/2 c grijs - - - x x - - - - -
5 2 c oranjerood x . x x . - x x x x
6 2 1/2 c donkergroen x . x x x - x - x x
7 3 c lichtgroen x . x x - - x x x x
8 4 c blauw x . x x - - x x x x
Rasterdiepdruk 1936-47
1-50c
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <-> 1936-47
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <-> 1940-47
F: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV | 1943
uitgesplitst naar rastermaat:
9: raster 90 1936-43
8: raster 80 1943-47
7: raster 67 1/2 1942
nr waarde kleur
D E D E D E F
9 8 7 9
type A, bij de 2 1/2c ook B:
9 1 rood - x - x - - -
10 1 1/2 grijs *x x x x - - -
11 2 oranjerood - x - - - - -
12 2 1/2 donkergroen type A - x - x - - -
13 2 1/2 donkergroen type B x x x x - - -
14 3 lichtgroen *x - x x - - -
15 4 lichtblauw - - - x - - -
alleen type C:
16 5 smaragdgroen . x . x? - x -
17 7 1/2 bruinrood x x - x - - -
18 10 blauwviolet x x - x - - -
19 12 1/2 kobaltblauw x x - - - - -
20 15 ijsblauw . x - - - - -
21 17 1/2 oranjevermiljoen x x - x - - -
22 20 donkerlila x x - x - - -
23 22 1/2 donkerolijfgroen . x - x - - -
24 25 donkerkarmijn x x - x - - -
25 30 olijfgroen x x - x - - -
26 40 bladgroen x x - x - - -
27 50 bruin x x - x - - x
* rolzegels; abel ?-50c postzegelboekje?
In 1947 verschenen de 2 1/2 en 3c op papier II met 80grams. De 3c ook op papier II met 70grams.
vel oplaag boekjes
A: kam 12 1/2 16/13, doorzicht I <->, 1924-26
1 ct 1924-26 A-E 1925
2 ct 1924-26 A-C 1925
2 1/2 ct 1924-26 A-E
3 ct 1925-26 A-B
4 ct 1924-26 A-D
B: kam 12 1/2 16/13, doorzicht I |, 1924-26
nog niet gevonden!!!
C: kam 12 1/2 16/13, doorzicht II <->, 1926-33
1/2 ct 1928-33 A-H
1 ct 1927-28, 30-33 F-H, J-O 1927, 29-33
1 1/2 ct 1928-33 A-J 1928-33
violet
2 ct 1926-28, 30-33 D-H, I-M 1927-2.
2 1/2 ct 1927-33 F-P
3 ct 1926-33 C-L
4 ct 1926-28, 30-31 E-G, I
vel oplaag boekjes
D: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht II <-> [glad],
'II <-> [ruw], 1933-40
1/2 ct a.ruw 1934 I
1 ct a.ruw 1934-37 P-U 1934-37
b.glad 1938-40 V-Y 1938
1 1/2ct a.ruw 1933-34 J-L 1933-34
violet
1 1/2ct a.ruw 1935-37 A-E 1935-37
grijs b.glad 1937-40 F-K 1937-41
2 ct a.ruw 1934-37 N-R
b.glad 1938-40 S-X
2 1/2ct a.ruw 1934-37 Q-V 1937
b.glad 1938-40 W-Z 1938-40
3 ct a.ruw 1934-36 L-P 1937
b.glad 1938-40 Q-U 1938-39
4 ct a.ruw 1936-37 J-L 1937
b.glad 1938 M-N 1938
E: kam 12 3/4:13 1/2 16/14, doorzicht IV <->, 1940-41
1 1/2ct ?1940 I-K ?1941
grijs
2 ct ?1940 X
2 1/2ct ?1940 Z ?1940
vel oplaag boekjes
F: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht I <->, 1924
1 ct B
2 ct A-C
2 1/2 ct C
3 ct A-B
4 ct B
G: kam, 2-zijdige roltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
2 ct E-G
3 ct C-D
4 ct E-F
I: kam, 4-zijdige roltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
1/2 ct A-B
1 ct G-J
1 1/2 ct A-C
violet
2 ct H
2 1/2 ct H-J, L
3 ct E
4 ct G-H
K: kam, 2-zijdige hoekroltanding, doorzicht II <->, 192.-2.
1/2 ct C
1 ct
1 1/2 ct E, F
violet
2 ct J
2 1/2 ct
3 ct
4 ct I
Raster 90, 1936-42
1c rood a. IV/B vellen 1941
1 1/2c grijs
a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
e. IV/L rollen 1941
fa. ruw II/L " 1936-38 20-VIII-36 Utr.St.
fb. glad II/L " 1938-41
ha. ruw II/R " 1936-38
hb. glad II/R " 1938-40
2c oranjerood a. IV/B vellen 1941
2 1/2c a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
donkergroen b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
h. II/R rollen 1941 (met de 7 1/2c Ah )
3c lichtgroen hb. glad II/R rollen 1938
Raster 80, 1943-47
1c rood a. IV/O vellen 194.
1 1/2c grijs
a. IV/B vellen 1943, 45-46
boekjes 1943-46
b. II/B vellen 1945
boekjes 1943-46
c. IV/O "
d. II/O "
2 1/2c a. IV/B vellen 1945-47
boekjes 1943-46
donkergroen b. II/B ? "
c. IV/O "
d. II/O ? "
i. II(80g)/B vellen 1947
3c lichtgroen a. IV/B vellen 1946
i. II(80g)/B vellen 1947
4c lichtblauw c. IV/O vellen 1945
Raster 90, 1941-43
5c smaragdgroen a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-42
b. II/B "
c. IV/O "
d. II/O "
7 1/2 bruinrood a. IV/B vellen 1941-42
boekjes 1941-43
b. II/B " ?
c. IV/O "
d. II/O " ?
f. II/L vellen 1941
h. II/R rollen 1941
(met de 2 1/2c Ah)
10 blauwviolet
a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
12 1/2 kobaltblauw
a. IV/B vellen 1942
boekjes 1941-42 ?
b. II/B "
c. IV/O " ?
d. II/O "
15 ijsblauw a. IV/B vellen 1941-43
17 1/2 oranjevermiljoen a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
20 donkerlila a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
22 1/2 donkerolyfgroen a. IV/B vellen 1942
b. II/B vellen 1941
25 donkerkarmijn a. IV/B vellen 1941-43
b. II/B vellen 1941
30 olijfgroen a. IV/B vellen 1942-43
b. II/B vellen 1941
40 bladgroen a. IV/B vellen 1941-42
b. II/B vellen 1941
50 bruin a. IV/B vellen 1941-43
b. II/B vellen 1941
k. IV(hor)/B vellen 1943
Raster 80, 1943-45
5c smaragdgroen a. IV/B boekjes 1943-44
b. II/B boekjes 1943-44 ?
c. IV/O boekjes 1943-44
d. II/O boekjes 1943-44 ?
7 1/2 bruinrood a. IV/B vellen 1943
boekjes 1943-44
b. II/B boekjes 1943-44 ?
c. IV/O boekjes 1943-44
d. II/O boekjes 1943-44 ?
10 blauwviolet a. IV/B vellen 1943
17 1/2 oranjevermiljoen a. IV/B vellen 1943-44
20 donkerlila a. IV/B vellen 1943
22 1/2 donkerolyfgroen a. IV/B vellen 1943
25 donkerkarmijn a. IV/B vellen 1943-44
30 donkerbruin a. IV/B vellen 1943
40 bladgroen a. IV/B vellen 1943
50 bruin a. IV/B vellen 1944-45
c. IV/O vellen 1945
Raster 67 , 1942
5c smaragdgroen a. IV/B vellen 1942
Verschijningsvorm:
De Lebeau-zegels zijn verschenen in loketvellen, postzegelboekjes, en als zegels in rollen uit de automaat. Een apart verhaal vormen de zegels ten behoeve van de postzegelplakmachines. In loketvellen van 10x20 zegels voor alle waarden, in de postzegelboekjes met 4 blaadjes van 3x2 zegels, elk blad met een andere waarde of het hele boekje door met dezelfde waarde. Van de waarden t/m 4c alleen de 1/2c niet in boekjes. Bij de hogere waarden ook de 5, 7 1/2, en 12 1/2c in boekjes.
In rollen van 1000 of 500 aangemaakt en verkrijgbaar geweest in de automaten: 1 1/2c, 3c, en de combinatie 7 1/2+2 1/2c. De niet aan de rol gedrukte rolzegels, d.w.z. de met de hand of machinaal geplakte rollen uit loketvellen laat ik hier buiten beschouwing.
Aangekondigd in dienstorders e.d.:
DOH 465b 30-07-24 1, 2, 2 1/2, 4
-25 3
342 16-06-26 invoering watermerk
49 19-01-28 1/2, 1 1/2 violet
193 27-03-35 1/2c niet meer aanmaken
289 08-05-35 1 1/2 grijs
132 13-03-39 4c niet meer aanmaken
DOH 28-03-41 5-50c
392 01-10-41 7 1/2+2 1/2c rol
24 14-06-45 1-4c wederinvoering
Normering:
De loketvellen hebben een grootte van 10x20 zegels, d.w.z. uitgaande van de velrandbedrukking [telcijfers 1-20 links, 20-1 rechts] die leesbaar is. Bij zegels met een liggend zegelbeeld [zoals de Duifje, maar later ook de cijfers van Krimpen, en de Crouwels] staat het beeld dan op z'n kant. De onderkant of basis van het zegelbeeld kan dan links of rechts zitten. Zoals tussen 1916 en 1942 gebruikelijk was worden de oplagen met behulp van letters aan gegeven op de boven- en ondervelrand, gezien op het genormeerde vel. Bij de Duifjes is de "normering" als volgt: basis naar links, soms naar rechts: 4c oplagen M-N, 7 1/2c A1, en 30c LR 2.
Drukvormen bij offsetdruk:
Bij de zegels in offsetdruk gaat het om platen met één of twee loketvellen, enkelvellen of dubbelvellen:
enkelvel: 10x20, met drukrichtingen B, O
1/2c oplagen A-C, E-I
1c oplagen A-I, K-N, P-U, W-Y
1 1/2 violet oplage A [gedeeltelijk]
2c oplagen H[?], J-Q, T, V-X
2 1/2c oplagen A-J ['24-'28]
3c oplagen B-D ['26-'27], P269 ['36]
4c oplagen A-L ['24-'37]
dubbelvel: 2x10x20, met drukrichtingen L, R
1/2c oplage D('31)
1c oplage J('30), O('33), V('38)
1 1/2 beide kleuren alle oplagen, afgezien van een
deel van oplage A van de violette 1 1/2c
2c oplagen A-G ['24-'27],
oplagen I('30), R('37), S('38), U('39)
2 1/2c oplagen K-Z ['29-'40]
3c oplagen A [?'25], E-F [?'29], G-U ['30-'40]
(behalve P269)
4c oplagen M-N('38)
Bij de druk in dubbelvellen is afgezien van de drukrichting ook het voorkomen in paren van de offset-plaatnummers kenmerkend! B.v. 1 1/2c violet 73/74, 75/76, etc. De overgang van enkel- naar dubbelvellen [of omgekeerd] hangt meestal samen met tariefswijzigingen waarbij een bepaalde waarde weer veel gebruikt [resp. minder] ging worden. De 1 1/2c is praktisch altijd een veelgevraagde waarde geweest. Toen de 2c als drukwerkwaarde in begin 1928 werd vervangen door de 1 1/2c, hield ook vrij snel de druk in dubbelvellen op. In 1937 echter kwam de 2c weer in trek, vandaar de druk opnieuw in dubbelvellen.
De drukvellen van de postzegelboekjes hebben eveneens platen ter grootte van één of twee veldelen:
enkelvel: 3x10x6, drukrichtingen L, R
2c
dubbelvel: 2x6x20, drukrichtingen B, O
1, 1 1/2, 2, 2 1/2, 3, 4c
Drukvormen bij rasterdiepdruk:
Bij de zegels in rasterdiepdruk speelt bij de drukvormen nog mee of gedrukt is met velinleg of aan de rol.
met velinleg: alle waarden in loketvellen,
en postzegelboekjes
aan de rol, op de AF: loketvellen 7 1/2c
rollen 1 1/2c, 3c,
en combinatie 7 1/2+2 1/2c
dubbelvel:
loketvellen: 2x10x20 1 1/2, 2, 2 1/2, 3,
5, 7 1/2-20, 25-50c
postzegelboekjes: 2x6x20 1 1/2, 2 1/2, 5, 7 1/2, 12 1/2c
enkelvel:
loketvellen: 10x20 1, 2 1/2, 3, 4, 7 1/2-50c
rolzegels: 15x20 1 1/2, 3, 7 1/2+2 1/2c
Drukrichtingen bij rasterdiepdruk:
loketvellen, velinleg: B, O [O slechts bij de 1c en 4c
raster 80, en deel 50c raster 80]
aan de rol: L 7 1/2c met oplage/etsing A1, C9
postzegelboekjes: B, O
rolzegels: R, L [L bij sommige oplagen 1 1/2c]
Velranden:
Aanvankelijk vertoonden de velranden van de loketvellen alleen oplageletters boven en onder op het vel. Op de linker- en rechtervelranden bevonden zich de telcijfers: 1-20 links, en 20-1 rechts. De 1/2c, 1c, en 1 1/2c A, de 2c A-H, 2 1/2c A-G, 3c A-D, en 4c A-G. In begin 1928 (Maart/April) verschenen op de velranden van de loketvellen schuine strepen: \\\\\\. Bij de oplagen van de 1/2 (B), 1 1/2 (A), 2 1/2 (H), 3 (E, ook dubbel). Vanaf Augustus 1928 dubbele lijnen. Vanaf eind 1942, begin 1943, bij de zegels in rasterdiepdruk een streep + dubbele lijn, en in 1945 zijn de velranden zonder enige dubbele lijn.
In het algemeen hebben de randbedrukkingen bij de zegels gedrukt in rasterdiepdruk hetzelfde raster als het zegelbeeld, echter bij de oplagen besteld voor 27 augustus 41 vinden we R 67 1/2.
waarde ets.nrs
1 1/2c 1, [2?]
5c [1-9?]
7 1/2c [1-6?], 7, [8?]
10c 1
12 1/2c 1
15c [1-2?]
17 1/2c 1
20c 1
22 1/2c 1
25c 1
30c 1
40c [1-2?]
50c [1-2?]
De offset-plaatnummers en de rasterdiepdruk-etsingnummers bevinden zich op bovenrand en maar zeer incidenteel elders [bij de 3c etsing I, op onderrand?]
Verkrijgbaar:
t/m
Geldig:
t/m 31-06-48
Literatuur:
Bulletin Velrandbijzonderheden nummer 10 Apr '79 pag 204-211
11 Jul '79 pag 220-224
12 Nov '79 pag 242
B. Verbeek: De vliegende duif
nr 13 Jan '80 pag 264-266
H.T. Hospers: Lebeau-commentaar
Glazen verzameldianegatieven, dubbelvellen 1 1/2, 2 1/2, 3c
NMPh 1936 pag. 169
Dekker, J. Het moderne Nederland - Lebeau en Veth 50 jaar
NMPh 1974 pag. 456-459,
531-535, 678
De 20 cent type Meeuw als automaatzegel
NMPh 1947 pag. 121
Tekening:
2 1/2c oplage F zie NMPh 1927 pag. 98
3c oplage C 1927 pag. 45
4c oplage E 1927 pag. 6
Oplagecijfers van de velzegels in offset:
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1/2c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
001 12-01 15.000 20-01-28 13.793 A 3 drukricht. B
036 27-02 15.000 26-03-28 14.513 B 4 schuine
strepen
565 24-09 1.000 13-11-29 490 B 4
944 04-10 6.500 29-10-30 6.073 C 3 70 lijnen
035 12-02 10.000 05-03-31 9.220 D 17 93/94
296 12-08 10.000 17-09-31 8.207 E 7 121
456 15-02 15.000 05-03-32 14.095 F 5 134
537 19-05 25.000 29-07-32 23.454 G 11 152
891 26-05 17.000 22-08-33 16.200 H 2 189
529 11-06 15.000 18-07-34 14.052 I 9 220
772 05-12 ingetrokken
10-12-34 J 1
1c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 6.600 22-09-24 6.199 A C drukricht. B
577 11-09 5.000 24-09-25 4.743 B 1 drukricht. O
603 24-11 5.000 28-01-26 4.555 C 3 drukricht. B
656 15-06 3.000 17-08-26 2.924 D 2 drukricht. O
672 26-08 5.940 30-11-26 5.770 E 16 drukricht. B?
734 20-05 5.000 28-06-27 4.878+13 F 8 drukricht. B
019 01-02 6.000 02-03-28 5.785 G 18
063 02-05 15.000 08-08-28 14.110 H 1 lijnen
609 15-11 1.000 15-01-30 825 I 13 25 gehele oplaag
roltanding
682 21-01 15.000 03-04-30 13.723 J 9 44/45
046 09-03 10.000 09-05-31 9.600 K 15 97
382 24-11 10.000 24-12-31 9.004 L 11 124
499 15-04 18.000 03-05-32 17.036 M 4 149
641 08-08 15.000 27-10-32 14.070 N 5 163
892 26-05 20.000 24-08-33 18.511 O 7 190/191
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1c m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
381 15-02 20.000 17-04-34 18.541 P 3 205
783 12-12 18.000 12-01-35 16.788 Q 1 234
980 27-05 17.000 02-09-35 16.060 R 6 254
482 25-05 15.000 26-08-36 13.767 S 9 277
739 18-11 15.000 02-03-37 14.246 T 8 310
290 13-08 15.000 01-11-37 14.174 U 10 338
585 15-02 20.000 28-04-38 18.449 V 15 365/366
989 21-11 20.000 05-01-39 18.542 W 5 380
340 03-08 16.000 21-11-39 15.002 X 6 407
932 23-08 25.000 03-09-40 21.199 Y 2 431
1 1/2 violet m.w.m
kam 12 1/2 13/16
2 12-01 700.000 20-01-28 655.934 A 13 drukr. B, zonder
schuine strepen
drukr. R, met
schuine strepen
64 03-05 600.000 15-08-28 570.373 B 2 lijnen
306 29-01 499.996 28-03-29 471.313 C 4 1/2,
3/4,
9/10,
11/12,
17/18,
21/22,
23/24
498 26-07 400.000 12-12-29 367.750 D 1 19/20,
26/27,
28/29,
30/31,
33/34
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet,
vervolg
683 21-02 600.000 16-05-30 546.804 E 8 48/49,
39/40,
52/53,
54/55,
41/42,
60/61,
62/63,
68/69,
66/67,
71/72
883 04-08 500.000 04-12-30 474.935 F 6 73/74,
75/76,
77/78,
81/82,
83/84,
[89/90 misdruk]
91/92
109 21-05 600.538 24-07-31 576.691 G 5 108/109,
110/111,
113/114
383 24-11 500.000 24-03-32 477.208 H 3 122/123,
128/129,
132/133,
150/151
642 08-08 600.000 24-11-32 558.475 I 7 157/158,
159/160,
161/162,
165/166,
171/172
893 26-05 500.000 30-09-33 462.766 J 11 183/184,
185/186,
177/178 vanaf 22-12-33
ander perf.
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet, m.w.m
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
893 26-05 vervolg 177/178,
194/195,
201/202,
203/204
382 15-02 500.000 18-05-34 467.630 K 1 206/207,
208/209,
210/211,
214/215,
212/213
631 22-08 400.000 21-11-34 371.423 L 2 225/226,
229/230,
235/236
1 1/2c grijs, m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
898 04-03 500.000 11-05-35 468.966 A 3 237/238,
242/243,
244/245,
246/247,
248/249,
250/251
134 20-08 400.000 24-12-35 378.699 B 1 257/258,
259/260,
267/268,
265/266
344 26-02 400.000 26-05-36 368.948 C 4 272/273,
279/280,
283/284,
287/288,
294/295
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
1 1/2c violet, m.w.m
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
vervolg
740 18-11 500.000 16-12-36 469.762 D 5 298/299,
300/301,
302/303,
304/305,
306/307
45 19-05 500.000 28-07-37 446.253 E 2 324/325 [met en zonder
kruisjes]
332/333,
341/342,
353/354,
357/358,
355/356
586 15-02 500.000 07-04-38 436.655 F 11 359/360,
361/362,
378/379
990 21-11 400.000 03-02-39 358.785 G 7 381/382,
383/384,
387/388
276 18-03 400.000 24-05-39 365.397 H 3 393/394,
403/404,
405/406
589 01-02 300.000 06-03-40 275.248 I 6 414/415,
416/417,
418/419
737 20-05 150.000 12-07-40 118.940 J 1 422/423
990 10-09 300.000 16-12-40 276.640 K 5 432/433 [abusievelijk
4500 vel met
+431]
401/402,
420/421
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
2c oranje z.w.m
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 511.500 27-10-24 467.693 A C8
541 19-03 480.000 30-06-25 449.236 B 1
603 24-11 300.000 31-01-26 286.520 C 5
624 08-02 2.500 16-06-26 1.840 C 5
2c oranje m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
631 26-02 200.000 30-06-26 188.839 D 8
656 15-06 260.000 30-09-26 247.559 E 6
672 27-08 400.000 31-12-26 387.370 F 15
734 20-05 400.000 30-06-27 374.335 G 9
773 09-11 25.000 23-05-28 24.296 H 12
788 03-06 17.000 09-07-30 15.893 I 13 56/57 lijnen
47 09-03 25.000 08-04-31 23.620 J 10 96
384 24-11 20.000 20-01-32 18.879 K 14 125
643 08-08 20.000 11-11-32 18.965 L 3 164
57 28-08 20.000 23-10-33 17.659 M 16 198
2c oranje m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
530 11-06 15.000 26-07-34 13.276 N 11 221,
224
879 04-03 15.000 04-05-35 13.739 O 4 241
229 21-11 15.000 30-01-36 12.681 P 2 261
619 24-08 40.000 09-09-36 35.761 Q 17 276,
289
741 18-11 40.000 25-02-37 36.360 R 6 308/309
405 18-11 40.000 18-01-38 35.231 S 18 339/340 enkele lijn
714 20-05 40.000 03-08-38 35.915 T 7 371
237 22-05 50.000 10-07-39 43.234 U 8 391/392
738 20-05 15.000 01-08-40 12.841 V 2 424
921 17-08 40.000 22-08-40 36.382 W 2 428
147 04-11 50.000 29-11-40 43.868 X 16 427
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
2 1/2c groen z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 15.400 22-09-24 14.000 A C drukr. O
508 26-11 5.000 31-12-24 4.750 B C8 drukr. O
531 03-03 24.000 30-04-25 21.830 C C5, C6 drukr. O
583 21-09 10.000 17-12-25 9.655 D 8 drukr. B
631 26-02 25.000 31-05-26 23.877 E 6 drukr. B
2 1/2c groen m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
697 23-11 15.000 28-02-27 14.683
+12/200 F 18 drukr. B
750 05-08 25.000 29-08-27 23.946 G 6
20 01-02 20.000 28-04-28 19.645 H 17 schuine strepen
65 02-05 30.000 29-08-28 27.217 I 3 lijnen
170 18-03 100.000 15-10-28 96.261 J 2
499 26-07 70.000 27-09-29 64.123 K 7 13/14
622 20-11 70.000 24-04-30 61.770 L 14 15/16,
35/36,
37/38
789 03-06 50.000 12-08-30 46.851 M 12 58/59
110 21-05 75.000 16-07-31 68.976 N 11 104/105,
106/107
464 19-02 60.000 13-04-32 55.599 O 9 135/136,
139/140,
141/142,
145/146
829 01-03 60.000 20-04-33 54.291 P 1 173/174,
175/176
2 1/2c groen, m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
253 21-11 50.000 15-02-34 47.186 Q 4 199/200
632 22-08 45.000 09-11-34 42.204 R 3 222/223
981 27-05 40.000 17-08-35 37.099 S 10 252/253,
255/256
345 26-02 40.000 20-04-36 37.402 T 11 270/271
620 24-08 40.000 26-11-36 38.079 U 2 292/293
46 19-05 45.000 27-07-37 40.370 V 7 322/323
503 26-01 60.000 01-03-38 54.916 W 1 330/331
862 12-08 40.000 16-11-38 32.447 X 5 376/377
132 17-03 60.000 02-05-39 54.870 Y 4 385/386
486 08-11 100.000 23-02-40 90.787 Z 3 410/411,
429/430
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
3c groen z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
558 05-06 90.000 29-08-25 82.367 A 5 drukr. L
603 24-11 50.000 27-02-26 46.627 B 1 drukr. B
3c groen m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
698 24-11 3.000 29-12-26 2.821 C 14
719 28-02 40.000 30-04-27 39.179+
13/200 C 2
751 08-08 35.000 30-11-27 33.965 D 8
21 01-02 150.000 21-03-28 141.467 E 7 schuine strepen
358 22-08 60.000 26-07-29 56.472 E 3 lijnen
F 3 5/6 [ca 1000 vel
met 5 zelf]
684 21-02 50.000 21-06-30 46.361 G 7 46/47,
50/51
1018 15-12 50.000 18-01-31 45.971 H 5 79/80,
85/86,
87/88,
89/90
111 21-05 50.000 12-08-31 45.925 I 13 100/101,
102/103
465 19-02 60.000 14-04-32 56.049 J 6 137/138,
143/144,
147/148
741 05-12 55.000 12-01-33 51.565 K 4 167/168
58 28-08 55.000 08-11-33 50.350 L 3 196/197
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
3c groen m.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
58 vervolg vanaf 03-01-34 L 3 196/197
531 11-06 50.000 30-08-34 45.949 M 7 216/217,
227/228
880 04-03 55.000 10-04-35 50.081 N 11 239/240
230 21-11 50.000 29-01-36 46.854 O 5 262/263
550 22-06 360.000 08-07-36 309.004 P 1 269,
274/275,
281/282,
285/286,
290/291,
296/297,
313/314,
316/317,
318/319,
320/321
406 18-11 ? 22-02-38 135.836 Q 12 328/329,
363/364,
367/368
863 12-08 ? 27-10-38 109.072 R 6 372/373,
374/375
202 28-04 ? 16-05-39 217.610 S 2 389/390,
397/398,
399/400
487 08-11 ? 01-03-40 135.370 T 9 408/409,
412/413
739 20-05 ? 15-07-40 63.625 U 5 425/426
4c z.w.m.
kam 12 1/2 16/13
471 23-06 23.500 31-06-24 19.653 A C drukr. O
508 26-11 13.000 31-12-24 11.955 A C drukr. O
531 03-03 40.000 30-04-25 33.703 B 5C drukr. O
583 21-09 10.000 31-10-25 9.735 C 7 drukr. O
603 24-11 30.000 31-03-26 28.935 D 6 drukr. B
bestelling aflevering opmerkingen
nr datum aantal 1e afl. gaaf oplaag knip plaat
4c m.w.m.
kam 12 1/2 16/13
672 27-08 35.000 30-11-26 33.713 E 14
734 20-05 30.000 30-06-27 28.392 F 12
22 01-02 35.000 16-06-28 33.737 G 9
711 08-03 1.000 03-04-30 738 H 16 43 met lijnen
gehele oplage
roltanding
43 28-02 1.500 1.284 I 2 95 met lijnen
4c z.w.m.
kam 12 3/4:13 1/2 16/14
231 21-11 5.000 05-02-36 4.402 J 4 264
498 11-06 4.000 20-08-36 3.418 K 10 278
942 15-02 50.000 24-04-37 46.259 L 17 315
995 15-04-37 vervallen M 1
291 13-08-37!
150.000 26-08-38 138.649 M 3 334/335
336/337
407 18-11 100.000 17-06-38 91.400 N 13 369/370
Dienstorder H 132 13-03-39: niet meer aanmaken.
Augustus 1940 weer in omloop gebracht.
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in offset:
bestelling aflevering
nr datum aantal 1e afl. gaaf papier/gom
6x 1c, 2c, [5c, 10c Veth] = 108c
549,
580,
620 21-04 474.490 30-11-25 398.828
6x 1c, 2c, [5c, 7 1/2c Veth] = 90c
733 23-05 10.500 21-09-27 9.231
762 07-10 21.600 30-11-27 18.967
24x 1 1/2c violet = 36c
035 15-02 49.950 23-04-28 45.380
689 21-02 15.000 16-06-30 14.300
1023 15-12 15.000 06-02-31 12.060
115 21-05 25.000 22-07-31 19.370
447 05-02 30.000 22-03-32 27.885
744 05-12 25.000 07-02-33 22.960
899 26-05 20.000 12-09-33 18.425
388 15-02 35.000 31-03-34 29.325
638 22-08 25.000 29-10-34 23.650
6x 1c, 1 1/2c violet, [5c, 7c 1/2 Veth] =90c
322 28-02 15.000 22-05-29 10.420
505 26-07 11.720 28-08-29 10.005
6x 1c, 1 1/2c violet, [5c, 6c Veth] = 81c
589 30-10 20.000 29-11-29 16.300
667 23-01 40.000 24-02-30 34.040
59
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in offset:
bestelling aflevering
nr datum aantal 1e afl. gaaf papier/gom
24x 1 1/2c grijs = 36c
885 04-03 35.000 17-05-35 30.150
216 06-11 40.000 13-12-35 37.700
356 26-02 30.000 23-06-36 29.500
734 05-11 40.000 28-02-37 37.550
050 19-05 40.000 23-09-37 29.775
509 26-01 75.000 28-02-38 65.325
996 21-11 60.000 23-01-39 52.225
243 22-05 60.000 08-08-39 53.400
2.000 A'dam
492 08-11 50.000 30-01-40 43.500
746 20-05 35.000 13-07-40 29.300
991 10-09 50.000 18-06-41 42.550
6x 1 1/2c grijs, 2 1/2c, [5c, 7 1/2c Tralie] = 99c
92 18-10 80.000 22-11-40 65.206
24x 2c oranje
024 21-04 70.125 30-11-25 62.085 vernietigd
in 1930: 30.019
24x 3c groen
934 12-02 50.000 25-03-37 44.060
203 28-04 50.000 30-05-39 41.900
326 12-07 75.000 30-11-39 25.500
1.000 A'dam
28.450 niet afgewerkt
24x 4c blauw
236 22-07 50.000 20-08-37 43.225
412 18-11 50.000 19-02-38 49.250
Oplagecijfers van de velzegels in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
1c
455 27-08 15.000 21-10-41 14.185 Z 12 1 B 90/90 IV
219 30-07 20.000 19-09-45 18.337 7 I O 80! IV
1 1/2c grijs
286 18-03 400.000 23-05-41 378.120 L 7 LR 1 B 67/90 IV
LR 2 B /90 IV
LR 3 B 90/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B /90 IV
528 18-11 600.000 02-01-42 557.708 M 4 LR 6 B 90/90 IV
LR 7 B /90 IV
LR 8 B /90 IV
LR 9 B /90 IV
LR 10 B /90 IV
LR 11 B 90/90 IV
LR 12 B? /90? IV?
LR 13 B 90/90 IV
665 11-08 500.000 28-09-42 476.982 2 LR 14 B /90 IV
LR 15 B /90 IV
LR 16 B? /90? IV?
LR 17 B /90 IV
LR 18 B /90 IV
LR 19 B /90 IV
LR 20 B 90/90 IV
LR 21 B /90 IV
LR 22 B 80! IV
202 28-05 200.000 17-07-45 187.730 5 LR I B 80? II+dex
230 05-09 500.000 24-10-45 468.962 4 LR II B 80? IV?
LR III B 80? IV?
IV LR B 80? IV?
347 07-02 300.000 22-03-46 283.798 1 LR V B 80? IV?
LR VI B 80? IV?
LR VIII B 80? IV?
545 16-08 100.000 03-09-46 93.490 9 VII LR B 80? IV?
601 04-10 25.000 11-10-46 23.006 16 VII LR B 80? IV?
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
2c
456 27-08 50.000 27-10-41 47.562 Y 11 LR 1 B 90/90 IV
2 1/2c
457 27-08 50.000 07-10-41 48.323 AA 9 LR 1 B /90 II,
IV
604 14-03 25.000 24-04-42 23.690 AB 7 LR 2 B /90 IV
666 11-08 25.000 12-09-42 22.621 8 LR 3 B 90/90 IVb
770 05-11 50.000 07-12-42 47.502 15 LR 3 B 90/90 IVb
LR 4 B 90/90 IVb
231 05-09 60.000 05-10-45 56.314 1 I O 80 IV
348 07-02 20.000 09-04-46 18.178 15 LR II ? ?80 ?
624 06-11 10.000 18-11-46 9.283 8 III B 80 IV
685 21-11 15.000 27-11-46 13.828 3 III B 80 IV
711 05-12 15.000 17-12-46 13.983 2 III B 80 II 80g
+ dex
742 15-01 10.000 30-01-47 9.383 5 III B 80 II 80g
+ dex
3c
349 07-02 10.000 08-04-46 9.322 4 I B 80 IV
626 06-11 15.000 18-11-46 14.273 14 I B 80 IV
687 30-11 30.000 09-12-46 28.043 1 LR II B 80 II 80
+ dex
4c
232 05-09 20.000 19-10-45 19.006 2 I O 80 IV
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
5c smaragdgroen
270 05-03 400.000 26-03-41 377.960 A 11 LR 1 B /90 IV
LR 2 B 67/90 IV
LR 3 B 67/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B /90 IV
LR 6 B 67/90 IV
LR 7 B ?/? IV
LR 8 B 90/90 IV
LR 9 B /90 IV
458 27-08 250.000 03-11-41 235.364 B 5 LR 10 B /90 IV
LR 11 B 90/90 IV
LR 13 B 90/90 IV
LR 14 B /90 IV
LR 12 B 67 1/2 IV
597 03-03 300.000 19-05-42 286.188 C 6 LR 15 B 90/90 IV
LR 16 B /90 IV
LR 17 B /90 IV
LR 18 B 90/90 IV
LR 19 B /90 IV
771 05-11 150.000 21-12-42 142.085 7 LR 20 B /90 IV
21 LR B 90/90 IV
7 1/2c bruinrood
271 05-03 400.000 25-03-41 378.251 A 9 1 L /90 II+dex
2 LR B 67/90 IV
LR 3 B 67/90 IV
LR 4 B /90 IV
LR 5 B 67/90 IV
382 06-06 300.000 14-07-41 280.966 B 11 LR 6 B 67/90 IV
LR 7 B 67/90 IV
LR 8 B /90 IV
459 27-08 400.000 03-11-41 378.578 C 1 9 L 90/90 II+dex
LR 10 B 90/90 IV
LR 11 B /90 IV
LR 12 B /90 IV
LR 13 B /90 IV
14 ? /90 IV
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
7 1/2c bruinrood, vervolg
598 03-03 600.000 01-04-42 564.971 D 3 LR 15 B 90/90 IV
LR 16 B 90/90 IV
LR 17 B 90/90 IV
LR 18 B 90/90 IV
LR 19 B /90 IV
LR 20 B 90/90 IV
LR 21 B 90/90 IV
667 11-08 600.000 19-09-42 569.359 5 LR 22 B /90 IV
LR 23 B 90/90 IV
LR 24 B 90/90 IV
LR 25 B /90 IV
LR 27 B 90/90 IV
LR 26 B 80! IV
828 25-02 190.000 20-05-43 180.299 4 LR 26 B 80! IV
LR 28 B 80 IV
LR 29 B 80 IV
10c blauwviolet
272 05-03 65.000 07-04-41 58.894 A 12 LR 1 B 67/90 II+dex,
IV
460 27-08 70.000 07-11-41 66.783 B 2 LR 2 B /90 IV
605 14-03 30.000 13-05-42 28.081 C 8 LR 3 B /90 IV
4 B /90 IV
668 11-08 30.000 01-09-42 27.583 9 LR 5 B /90 IV
743 03-11 60.000 16-11-42 56.830 10 LR 5 B /90 IV
LR 6 B /90 IV
829 25-02 60.000 31-03-43 58.310 1 LR 7 B 80! IV
12 1/2c kobaltblauw
273 05-03 40.000 25-03-41 37.716 A 8 LR 1 B 67/90 II+dex,
IV
461 27-08 20.000 21-01-42 19.327 B 10 2 B 90/90 IV
3 B /90 IV
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
15c ijsblauw
287 18-03 40.000 04-04-41 37.659 A 14 1 B /90 ,
2 B /90 IV
772 05-11 6.000 30-12-42 5.100 8 LR 3 B 90/90 IV
830 25-02 8.000 16-03-43 7.731 6 LR 3 B 90/90 IV
17 1/2c oranjevermiljoen
274 05-03 20.000 21-03-41 19.333 A 6 1 B /90 II+dex,
IV
462 27-08 15.000 09-12-41 14.362 B 8 2 B 90/90 IV
688 26-08 20.000 07-09-42 18.630 7 LR 3 B /90 IV
831 25-02 15.000 01-04-43 14.010 3 LR 4 B 80! IV
14 01-11 6.000 12-11-43 5.542 5 5 B 80 IV
40 22-12 6.000 12-01-44! 5.613 12 5 B 80 IV
96 20-03 6.000 08-04-44! 5.443 2 5 B 80 IV
20c donkerlila
275 05-03 20.000 07-04-41 19.319 A 10 1 B /90 II+dex
383 06-06 15.000 25-09-41 14.322 B 12 2 B /90 IV
533 19-11 20.000 21-01-42 19.462 C 9 3 B /90 IV
693 04-09 18.000 21-10-42 16.838 13 LR 4 B 90/90 IV
832 25-02 15.000 30-04-43 14.096 2 LR 5 B 80! IV
22 1/2c donkerolijfgroen
276 05-03 10.000 02-04-41 9.449 A 5 1 B 67/90 IV
463 27-08 6.000 21-01-42 5.727 B 14 2 B 90/90 IV
982 20-08 5.000 06-09-43 4.694! 1 3 B 80! IV
102 20-04 vervallen 12
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
25c donkerkarmijn
261 28-02 20.000 12-03-41 19.048 A 2 1 B 67/90 II+dex
464 27-08 15.000 12-12-41 14.238 B 13 2 B 90/90 IV
694 04-09 15.000 01-10-42 14.116 12 LR 3 B 90/90 IV
940 29-05 5.000 30-06-43 4.757 10 LR 3 B 90/90 IV
1 16-09 6.000 08-10-43 5.784 8 4 B 80! IV
15 01-11 5.000 06-12-43 4.670 11 5 B 80 IV
41 22-12 6.000 06-01-44 5.783 9 5 B 80 IV
102 20-04 4.000 06-05-44 3.839 14 5 B 80 IV
30c olijfbruin
262 28-02 30.000 17-03-41 28.378 A 1 1 B 67/90 II+dex
649 22-05 15.000 16-06-42 13.296 B 7 LR 2 B 90/90 IV
773 05-11 10.000 09-12-42 9.412 4 LR 3 B 90/90 IV
833 25-02 12.000 16-03-43 11.667 8 LR 3 B 90/90 IV
983 20-08 10.000 01-09-43 9.193 5 4 B 80! IV
2 16-09 6.000 12-10-43 5.756 18 4 B 80 IV
16 01-11 7.000 23-11-43 6.604 10 4 B 80 IV
40c bladgroen
277 05-03 10.000 04-04-41 9.468 A 3 1 B 67/90 II+dex
2 B 67/90 II+dex
384 06-06 5.000 25-09-41 4.796 B 10 3 B /90 IV
606 14-03 4.000 01-04-42 3.786 C 9 4 B 90/90 IV
683 12-08 4.000 19-09-42 3.731 17 LR 5 B /90 IV
744 03-11 10.000 30-12-42 9.204 11 LR 6 B /90 IV
5 30-09 6.000 15-10-43 5.455 13 7 B 80! IV
34 01-12 10.000 10-12-43 9.341 12 7 B 80 IV
8 B 80 IV
bestelling aflevering opl. knip ets. druk- Ras Pap./
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr rich- ter gom
ting
50c bruin
278 05-03 8.000 19-03-41 7.547 A 4 1 B /90 II+dex
385 06-06 6.000 23-06-41 5.732 B 7 2 B /90? IV?
581 09-02 6.000 04-03-42 5.677 C 6 3 B /90 IV
644 07-05 6.000 05-06-42 5.596 D 1 4 B /90 IV
745 03-11 5.000 08-12-42 4.499 9 LR 5 B 90/90 IV
810 02-02 13.000 25-02-43 12.487 13 LR 5 B 90/90 IV | !
959 04-08 20.000 10-09-43 18.883 2 LR 5 B 90/90 IV<->
85 19-02 20.000 26-05-44 18.894 16 6 B 80! IV
222 30-07 10.000 24-10-45 9.540 8 6 B 80 IV
Oplagecijfers van de rolzegels in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering druk- papier/
nr datum aantal 1e afl. gaaf raster richting gom
1 1/2c
446 14-04 540 17-06-36 454 90 L II A
583 26-06 18-07-36 5.620 90 R II A
986 02-04 585 23-04-37 430 90 R II A
187 08-07 4.020 25-08-37 3.418 90 R II A
427 29-11 7.350 05-01-38 6.764 90 R 'II A
653 27-04 4.803 27-06-38 4.325 90 R 'II A
976 10-11 17.388 02-12-38 12.569 90 L 'II A
d'grijs
90 R 'II A "
565 22-12 9.810 17-01-40 7.991+450 90 R 'II A "
987 07-09 14.730 23-09-40 7.434 90 L 'II A "
60 [500rol]
394 06-06 10.380 31-07-41 6.355+300 90 L IV A "
vanaf 19-10-36 worden voor postzegelrollen geen kosten voor aanmaak meer in rekening gebracht. Schr. Drg 18-11-36 nr. 13399S afd. 4 [DOH 688 18-11-36]. Het bedrag was 7 1/2c voor 1000 rollen en 5c voor 500 rollen.
3c
608 22-02 720 16-03-38 649 90 R 'II A
4c
244 22-07 4.155 17-08-37 3.857 90 non-emis
in April 1940 3.886 rollen van 4c vernietigd, waaronder ook oude geplakte rollen.
7 1/2 + 2 1/2c
327 02-05 7.100+700 14-05-41 6.752+700 90 R 'II A
529 18-11 11.265+300 02-12-41 10.439+300 90 R 'II A
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering ets. druk- papier
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr raster richting gom
24x1 1/2c
607 14-03 50.000 15-04-42 46.075 1
715 30-09 100.000 19-11-42 92.400 2
961 04-08 100.000 01-11-43 92.900 -
082 19-02 100.000 11-04-44 93.900 -
284 21-11 60.000 06-02-46 56.300 -
24x5c
289 18-03 100.000 30-06-41 95.550 1
746 03-11 50.000 04-12-42 46.775 1
834 25-02 50.000 31-03-43 47.325
962 04-08 100.000 08-11-43 98.125
122 02-06 75.000 04-09-44 70.900
24x7 1/2c
628 20-04 100.000 30-04-42 96.900 1
686 24-08 150.000 22-09-42 143.500
774 05-11 100.000 18-02-43 96.050
835 25-02 100.000 20-05-43 96.350 -
963 04-08 300.000 07-09-43 286.100
083 19-02 300.000 30-03-44 292.925
176 05-09 250.000 13-10-44 243.275
24x12 1/2
322 08-04 3.000 25-05-41 2.660 1
608 14-03 5.000 11-05-42 4.300 2
6x[1 1/2, 2 1/2, 5, 7 1/2c]
335 02-05 50.000 02-09-41 42.760 1
582 09-02 35.000 09-04-42 31.400 1, 2 [2 1/2c]
629 22-04 40.000 19-05-42 36.525 1, 2 [1 1/2, 2 1/2c]
653 18-06 100.000 15-07-42 86.800 1 [5c], 2 [1 1/2,
7 1/2c], 3 [2 1/2c]
697 04-09 100.000 20-08-42 91.700
775 05-11 100.000 20-01-43 92.450 4 [2 1/2c]
836 25-02 100.000 14-04-43 92.600 -
932 24-05 100.000 06-07-43 95.050
964 04-08 400.000 13-09-43 381.925
084 17-02 400.000 01-05-44 387.400
177 05-09 300.000 -44 vervallen
Oplagecijfers van de postzegelboekjes in rasterdiepdruk:
bestelling aflevering ets. druk- papier/
nr datum aantal 1e afl. gaaf nr raster richting gom
6x 1 1/2c grijs, 2 1/2c, [5c, 7 1/2c Konijnenburg]
287 21-11 120.000 18-01-46 114.800
356 07-02 300.000 -46 vervallen
Gebruik van de verschillende tekeningen:
Het cijfertype ontwerp Chris Lebeau is van 1924 tot en met 1948 in gebruik geweest voor zowel postzegels als postwaardestukken. De oorspronkelijke ontwerpen hadden slechts betrekking op de postwaarden 1/2c-4c, voor de hogere postwaarden werd de tekening van Koningin Wilhelmina ontwerp Jan Veth gebruikt, in 1940 vervangen door het ontwerp van van Konijnenburg.
Tot de Lebeau-postwaarden in brede zin rekenen we ook de "Tralie" of "Guilloche" zegels en postwaardestukken. Uitgangspunt voor de Tralie postwaarden was de 3c Lebeau. De Tralie-postwaarden waren als provisorium bedoeld totdat de cijferserie met gewijzigde tekening Lebeau als definitieve vervanging van de Koninginne-postwaarden kon optreden.
De tekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c. Het verschil met de lagere waarden [t/m 4c] is goed te zien aan de kop van de duif: een "v" of een ".". Naast verschillen in de kop van de duif, is er een verschil in de gebogen lijn onder "CENT":
- dikke lijn, in het midden dikker
- dunne lijn, gelijkmatig dun
Er zijn zo 3 typen te onderscheiden:
Type A : de "v" in combinatie met "dikke lijn",
Type B : de "v" samen met de "dunne lijn",
Type C : de "." met "dunne lijn".
Bij de zegels is de verdeling : Type A voor de 1/2-4c, type B voor 2 1/2c, type C voor 5-50c. Bij de postwaardestukken komen de typen A en C voor, type B niet.
Bij de behandeling van de afzonderlijke postwaardestukken wordt het type genoemd. Als drukprocedé werd voor de Lebeau postwaarden aanvankelijk offset genomen. In 1936, in verband met de aanmaak van rolzegels, kwam rasterdiepdruk in gebruik, een procédé dat in 1941 algemeen zou worden voor de Lebeau-postwaarden. De Tralie-postwaarden en de hogere [5-50c] postwaarden zijn in rasterdiepdruk uitgevoerd zij het dat bij een deel van de eerste oplaag van de Tralie-briefkaarten werd gebruik gemaakt van reeds in offset uitgevoerde kaarten. De Tralie werd altijd in rasterdiepdruk gedrukt.
Boekdruk werd gebruikt voor de arbeidslijsten tot 1943, en voor de enveloppen [7 1/2c] van 1941 t/m 1944.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terwijl Nederland ten zuiden van de grote rivieren al bevrijd was, werden in Eindhoven "nooduitgiften" portzegels, plakzegels, briefkaarten en postbewijs-formulieren gedrukt. De portzegels zijn nooit uitgegeven, de rest wel.
De briefkaarten werden ten dele in steendruk, ten dele in offset uitgevoerd, de postbewijsformulieren in steendruk. De belettering werd verzorgd door anderen dan Chris Lebeau, met name bij de briefkaarten door Jan van Krimpen.
Aan de hand van het mij bekende materiaal en de bovenbeschreven druktechnische kenmerken heb ik tabellen opgesteld. Deze tabellen laten zien dat de opstelling in de catalogus van A.W.ten Geuzendam te vereenvoudigd is.
Briefkaarten van 2c, 2+2c, 3c, 3+3c, 4c, 4+4c in offset:
De duiftekening heeft type A en alle kaarten zijn in offset uitgevoerd.
1 afzenderlijn, formaat 140x90mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
31 3c lichtgroen 'I <-> 1928-1930 A' RT
I <-> 1928-1930 A' RT
32 3+3c lichtgroen I <-> 1928 A' RT
33 2c op 3c lichtgroen ?I <-> 1937 A' RT
34 2+2c op
3+3c lichtgroen ?I <-> 1938 A' RT
In 1930 werd van 1 op 2 afzenderlijnen overgegaan.
2 afzenderlijnen, formaat 140x90mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
35 2c oranje 'I <-> 1936-1938 A' RT
I <-> 1936-1938 A' RT
36 2+2c oranje I <-> 1936-37,40 A' RT
37 3c lichtgroen 'I <-> 1930-36 A RT
I <-> 1930-36 A RT
38 3+3c lichtgroen 'I <-> 1930-36, A' RT
1939-40
39 2 op 3c lichtgroen 'I <-> 1937 A RT
40 2+2 op 3+3c lichtgroen I <-> 1938 A' RT
41 4c blauw 'I <-> 1937-38 A RT
I <-> 1937-38 A RT
42 4+4c blauw ?I <-> 1937-38 A' RT
IIId <-> 1940-41 A' RT
2 afzenderlijnen, formaat 138x89mm:
nr papier periode A/A' RT/R T
43 2c oranje 'I <-> 1939 A R T
I <-> 1939 A R T
'IIIb <-> 1939 A R T
IIIb <-> 1939 A R T
44 3c lichtgroen 'I <-> 1939 A RT
I <-> 1939 A RT
'IIIb <-> 1939-40 A RT
IIIb <-> 1939-40 A RT
'IIId <-> 1939-40 A RT
IIId <-> 1939-40 A RT
45 4c blauw 'I <-> 1938,40-41 A R T
I <-> 1938,40-41 A R T
'IIId <-> 1941 A R T
IIId <-> 1940-41 A R T
46 3 op 4c blauw 'I <-> 1939 A R T
I <-> 1939 A R T
De overgang bij de 2c van A' naar A valt samen met de overgang in formaat van 140x90 naar 138x89! De formaats-wijziging brengt noodzakelijkerwijs een verandering van drukvorm met zich mee. De vraag is of we dat ook nog kunnen constateren. Zo ja, dan hoeven we niet alleen te letten op de afmetingen van de kaart. goed te bekijken. De afstand tussen scheidingslijn en het verticale deel van de "B" is bij de 2c en 3c briefkaarten 4.5mm. De afstand tus- sen het horizontale stuk van de "T" en de zegelafdruk is bij de 3c 140x90mm 4.0mm echter bij de 3c 138x89mm 4.2mm. Omdat de kaarten ook al 2mm smaller zijn, is de rechtermarge [rechts van het ze- gelbeeld] bij de 3c 138x89mm in het algemeen smaller. Bij de 2c briefkaarten hebben we gelukkig de A en A' als onderscheidings-kenmerken want de afstanden zijn voor beide soorten 4.5mm resp 4.1mm.
De bij de 2c en 3c gemeten afstanden leveren bij de 4c het volgende op:
|| tot "B" : 4.5mm, beide soorten; "T" tot zegelafdruk: 4.0mm bij de RT, 4.3mm bij de R T
De 4c en de 4+4c briefkaarten zijn de enige briefkaarten die zowel in offset als in rasterdiepdruk zijn gedrukt.
Rasterdiepdruk 2 afzenderlijnen
drukrich- raster
nr waarde papier periode A/A' RT/R T formaat ting zegel tekst
51 4c blauw I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb<-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
52 4c blauw 'IIIb<-> 1943-44 A' RT 138x89 B 80 4/5
53 4c blauw 'I <-> 1945-46 A R T 105x74 B 80 80
54 4+4c blauw I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90
'I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90
55 4+4c blauw I <-> 1944 A' RT 138x89 L 80 80
De 4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal 4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn.
De kleinformaat 4c briefkaart heeft in het karton diverse gekleurde vezels: zwart, blauw, rood, en bruin. Dit komen we ook tegen bij de beide andere kleinformaat-kaarten uit die tijd: de 5c Kon. Wilhelmina ontwerp v.Konijnenburg, en de 1 1/2c verhuiskaart.
De 5c en 7 1/2c briefkaarten:
De waarden vanaf 5c hebben type C. De briefkaarten zijn gedrukt in rasterdiepdruk.
RT/ drukrich- raster
nr waarde papier periode A/A' R T formaat ting 5 zegel tekst
56 5c blauwgroen,
raster 90
I <-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5
'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5
57 5c blauwgroen,
raster 67 1/2
I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
'IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
58 5c blauwgroen,
raster 80
IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5
'IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5
59 5+5c blauwgroen
IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 L 80 80
60 7 1/2c rood,
raster 90
I <-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
'IIId<-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
61 7 1/2+7 1/2c
rood
'I <-> 1941-42 A' RT 138x89 R 90 5/3
62 5 op 7 1/2c
rood
I <-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3
IIId<-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3
Nooduitgifte-briefkaarten gedrukt bij v.Gestel, Eindhoven:
De briefkaarten die bij de Etikettendrukkerij NV Gestel en Zoon, Kleine Berg 28, te Eindhoven zijn gedrukt zijn gedeeltelijk in steendruk gedeeltelijk in offset. Aan de kaarten is dat moeilijk of niet te zien.
De duiftekening heeft type A, niet alleen voor de 4c doch ook voor
de 5c en 7 1/2c. De belettering is grof: Afz. heeft A', "Brief- kaart" heeft R T.
papier-
nr waarde kleur doorzicht richting kleur dikte periode
63 4c blauw
1945
IIIb <-> grijsachtig
lichtgeel
IIIb <-> grijs
IIIb | wit, ruw
64 5c smaragdgroen
1945
grijsachtig
lichtgeel
'I <-> geel
'I <-> romig
'IIIb | geelbruinig
IIIb <-> groen
'IIIb <-> groen
'IIIb | groenachtig
grijs
IIIb <-> grijs
'IIIb <-> grijs
? ? wit, glad
IIIb <-> wit, ruw
65 5c donkergroen
1945
'IIIb <-> geelbruinig
'IIIb | geelbruinig
66 7 1/2 rood
1945
IIIb <-> grijs
'IIIb <-> grijs
'IIIb <-> wit, glad
De Verhuiskaarten:
De duiftekening heeft type A.
nr waarde papier
doorzicht dikte periode
Formulier voor adreswijziging, formaat 140x90mm
71 1 1/2c lila, Dubbele randlijn I <-> 1929-30
72 1 1/2c lila,1 randlijn I <-> 1930-31
'I <->
73 1 1/2c lila,1 randlijn+ postbusnr I <-> 1932-35
'I <-> 1932-35
74 1 1/2c grijs, Beroep,betrekking I <-> 1935-37
'I <-> 1935-37
75 1 1/2c grijs, Beroep,kwaliteit I <-> 1937-43
'I <-> 1937-43
'IIIb <->
IIIb <-> [14-01-40]
76 2 1/2c groen, voor het buitenland
'IIId | 1940-41
Formulier tot mededeeling van adreswijziging, formaat 105x74mm:
77 1 1/2c grijs, Bericht, adreswijziging
roomkleurig, geen gekleurde vezels
I <-> 1944
'I <-> 1944
78 1 1/2c grijs, Naam, voorletters,
100x68 1/2mm, roomkleurig, ruw,
geen gekleurde vezels
'I <-> 1945
79 1 1/2c grijs, Naam, voorletters
100x68 1/2mm, bruin manilla IIIb <-> 1945
'IIIb <-> 1945
IIIb | 1945
'IIIb | 1945
80 1 1/2c grijs, Naam, voorletters
98x68mm, roomkleurig, glad, gekleurde
vezels [blauw, rood, zwart, bruin]
I <-> 1946
Bij de nieuwe zetting is het rechthoekig kader aan de achterzijde
iets kleiner geworden: 98x68mm in plaats van 100x68 1/2. Van de 4
oplagen hebben de eerste drie de oude zetting, en daarvan weer heeft de middelste het bruine manilla karton.
Postautobriefkaarten 1940
In de Postzak 164 op de bladzijden 185-1 89 beschrijft C. Stapel de nooit uitgegeven Postautobriefkaarten uit 1940.
De kaarten zijn ontworpen door N.P. de Koo, en gedrukt bij Joh. Enschedé in twee kleuren offset: rood en zwart voor de illustraties, met oor de 3c Lebeau in boekdruk groen, en voor de 7 c Kon. Wilhelmina ontwerp van Konijnenburg in rasterdiepdruk....
Aantal kaarten per vel 24.
Afmetingen 14.8x10.5mm. Het basis-ontwerp van de kaarten was goedgekeurd door van Royen op 16-11-1939. Wat de zegelafdrukken betreft was men nog vol op bezig met de voorbereidingen van de nieuwe Koninginne-serie. Van de 7 c zijn eerst proeven gemaakt met de Kon. Wilhemina ontwerp J. Veth tekening. Voor de 3c werd ook nog even gewacht op een mogelijke nieuwe tekening voor de lage waarden. Een tweede proef van de 3c werd accoord bevonden op 16 april, de Konijnenburg-tekening van de 7 c op 5 april 1940.
Er zijn slechts enkele exemplaren bewaard gebleven:
3c Controles; abel ?-50c 4 stuks [modelvel]
1 stuk [modelboek]
PTT Museum 1 stuk
Hbs 9e afdeling 1 stuk 3 stuks
7 c Controlefdeling 1 stuk 2 stuks [modelvel]
1 stuk [modelboek]
PTT Museum 1 stuk
Geschiedeniskaarten:
bestelse1e aflev. stuk besteld gaaf
nr stelsedatum
3c 520 stelse22-11 06-05-40 12.816 10.004
7 c 521 stelse22-11 06-05-40 6.408 5.102
Verkoopcijfers:
ontvangen2-11 kantoren retour derden vernietigd voor
raad
31-12
3c
1940 10.004 4 10.000
1941 10.004 5 9.995
1945 10.004 5 9.995 [nov]
7 c
1940 5.102 2 9.995 [n 5.100
1941 5.102 2 9.995 [n 5.098
1945 5.102 2 5.098 [nov]
Kennisgeving voor Telefoonnummer:
De kaarten "Kennisgeving voor Telefoonnummer" zijn gedrukt in offset, de duiftekening heeft type A.
nr waarde papier periode formaat
81 1 1/2 grijs 'I <-> 1939 147x74mm
Arbeidslijsten 2c en 3c:
De duiftekening heeft type A voor de 2c en de 3c. De Arbeidslijsten zijn gedrukt in boekdruk, de zegelafdruk is apart aangebracht, aanvankelijk ook in boekdruk [tot 1943], later in rasterdiepdruk [1943 en later].
nr waarde papier periode
91 3c groen op grijs, 192
I <-> 1928
'I <-> 1928
92 3c groen op grijs, 19
1929
93 3c groen op creme, 19
'I | 1929-36,
1939-40
94 2c oranje op creme, 19
I | 1936-40
'I | 1936-40
Zetsels zijn ondermeer te herkennen aan de plaats van "ST" onder "6|7" de "T" nog onder de 6 of halverwege 6 en 7. Zowel van de 2c als de 3c arbeidslijsten heb ik beide "zettingen" gezien. Een systematische studie moet nog ondernomen worden. Verder kunnen we bij arbeidslijsten onderscheiden:
a. tekst met schreef, onbedrukte scheurlijn
b. tekst met schreef, bedrukte scheurlijn
c. tekst schreefloos, onbedrukte scheurlijn
d. tekst schreefloos, bedrukte scheurlijn
Alle Lebeau arbeidslijsten hebben type a.
Arbeidslijsten 4c en 5c:
De duiftekening heeft type A voor de 4c, type C voor de 5c.
nr waarde papier periode raster druk-
richting
95 4c blauw+blauw
geheel boekdruk 'I | 1937-38, bdr -
1940-41
IIId <-> 1941?
96 4c zwart+blauw 'IIIb | 1943 R90 R
97 4c zwart+blauw I | 1946 R80 R
'IIId <-> 1946 R80 R
98 5c groen+donkergroen IIIb | 1941 R90 R
'IIIb | 1941 R90 R
99 5c groen+donkergroen 'IIIb | 1942 R67 1/2 L
100 5c zwart+donkergroen IIIb | 1943 R100 R
'IIIb | 1943 R100 R
De 4c arbeidslijst welke geheel in boekdruk is uitgevoerd heeft de "T" halverwege "6" en "7" [papier 'I |] of onder de "7" [papier IIId], de latere 4c arbeidslijsten onder de "7" net als alle 5c arbeidslijsten.
De postbewijs-formulieren 5c:
De postbewijs-formulieren bestaan uit 3 delen gescheiden door een perforaat. Het formulier meet 280x102mm, het aantal per drukvel is 5. De zegel-druk van de 3c Lebeau [Tralie] is net als de 5c van Konijnenburg in rasterdiepdruk uitgevoerd. Dit geldt ook voor de meeste latere formulieren, met uitzondering van de laatste de 6c Cijfertype van Krimpen die in offsetdruk en de 5c Nooduitgifte die in steendruk.
De 5c Veth en vroegere formulieren daarentegen zijn in boekdruk. De tekst zowel voor- als achterzijde is in boekdruk uitgevoerd in de kleur sepia, de rose ondergrond aan de voorzijde in boekdruk heeft een golflijnen-patroon. Op elk deel van het drieluik was een 3-tallig nummer aangebracht in boekdruk of met een numeroteur.
Het perforaat is 12 1/2, net als alle latere formulieren op één na. Bij de Nooduitgifte is het perforaat 10 3/4, en ook het ondergrond-patroon is anders. De 5c nooduitgifte heeft type A, is gedrukt op 60grms bankpost, in steendruk bij van Gestel, Eindhoven. De tekst is in zwart, de rose ondergond heeft een gaas-patroon, en het perforaat is 10 3/4. De nummers zijn met een numeroteur aangebracht.
nr waarde papier raster drukrichting periode
doorzicht dikte
101 5c Lebeau,groen I | 90 R 1941-42,
1944, 1946
102 5c groen, nooduitgifte
I <-> 1945
Enveloppen 7 1/2c:
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt van de gewijzigde Lebeau-tekening: type C. De 7 1/2c Lebeau werd aanvankelijk gedrukt in rasterdiepdruk in het grote grote formaat: 156x110mm. De papierrichting bij de enveloppen is anders dan wat we tot nu toe gezien hebben niet in de lengte- of dwars-richting doch diagonaal. In de overzichten aangegeven met "\" of "/".
nr waarde papier raster drukrichting periode zegel tekst
111 7 1/2c rood I \ 90 90 R 1941
In 1941 werd besloten de enveloppen in een kleiner formaat [131x92mm] uit te geven, een besparing van papier, en de zegelafdruk en tekst niet meer in rasterdiepdruk doch in boekdruk uit te voeren.
112 7 1/2 rood
met afzender, afgeronde klep
5.102 I \ 1941-42
I / 1941-42
113 7 1/2 rood
met afzender, spitse klep
I / 1943
A. ten Geuzendam beschrijft in de door hem uitgegeven catalogus diverse modellen enveloppen, M7 en M8 voor de bovenstaande.
Bij enveloppe model M4 wordt nog nader gespecificeerd de hoogte van boven- en onderklep [d. en a.] resp. de lengte van de korte schuine zijde van deze kleppen [b. en c.].
Als we dit ook bij de 7 1/2c Lebeau kleinformaat doen vinden we:
a. b. c. d.
afgerond 50mm 14 14 50
spits 50mm 14 12 50
50 14 14 50
51 11 16 47
56 5 23 42
Bij de "afgerondë zijkleppen is ook de onderklep boven afgerond,
de bovenklep aan de onderkant spits. Bij de "spitsë zijkleppen zijn ook de boven- en onder-kleppen spits.
114 7 1/2 rood
zonder afzender, spitse klep
1943-44 rech- terklep 95mm I \
I / rechter- klep 75mm I \
De a. en d. afmetingen schommelen rond de 50mm. Bij de 95mm rech-
terklep b. van 12/15 tot 13/17 en c. van 13/14 tot 18/15 waarbij
voor de deelstreep de linkerkant en erachter de rechterkant is aangegeven.
Kortom een grote puinhoop!
De [vermoedelijke] oplaag van 1944 vertoont weer enige stabili- teit:
115 7 1/2 rood zonder afzender, afgeronde klep
I \ 1944? binnen- druk van buiten
niet te zien
III \ binnen- druk van buiten
III / goed te zien
De onderklep en de schuine zijkanten zijn afgerond, de bovenklep is spits.
De afmetingen a. 46mm, b. en c. 9mm resp. 11mm [de ronding wegge-
dacht], d. 47mm.
Boven- en onderklep vallen nauwelijks of niet over elkaar: 46+47=93 < 93 1/2.
De Postbladen 7 1/2c:
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt van de gewijzigde Lebeau-tekening: type C.
De postbladen zijn in rasterdiepdruk vervaardigd. Het formaat is aanvankelijk 148x210mm [ongevouwen], met een perforaat aan 3 zijden [gevouwen].
Het perforaat is al sinds de invoering van het nieuwe model in 1929 met de Veth-waarden een "kamtanding" 12 1/2, met in de lin- ker- en rechterbovenhoek 3 gaten naar boven en 3 gaten naar opzij om te kunnen inscheuren. Horizontaal, de hoeken niet meegerekend 75 gaten, verticaal 55. Het gaten-patroon is steeds het zelfde!!! Horizontaal tussen hoekgat en gat 1 van links een smalle tand, en ook tussen de gaten 52 en 53 en wat smallere tand. Dit patroon is terug te vinden bij alle postbladen van dit formaat.
Zowel Veth, van Konijnenburg, Tralie als Lebeau. Bovendien is het patroon gelijk dwars door een gevouwen postblad heen, wat inhoud dat de Postbladen na te zijn gesneden en gevouwen, stuk voor stuk door de perforator zijn gegaan.
In 1929 verscheen de 7 1/2c rood Veth als eerste echter werd door de tariefswijziging van 1-11-29 overbodig. De restanten werden overdrukt met een zwarte "6" in boekdruk. A. ten Geuzendam maakt bij deze "6" op 7 1/2c onderscheid in lijn- en kamtanding. Dit is juist: lijntanding 11 1/2, en kamtanding 12 1/2 zoals boven aan- gegeven. Toch zijn er bij de kamtanding nog twee varianten:
- het gaten-patroon te zien aan de voorzijde, waar ook de perforatiegaten gladde randen hebben.
- het gaten-patroon te zien aan de achterzijde, waar ook de perforatiegaten gladde randen hebben. De voorzijde heeft ruwe randen! Het van de andere kant af perforeren zou theoretisch bij alle postbladen in dit formaat kunnen voorkomen. Tot nog toe ben ik het slechts bij de "6" op 7 1/2c rood Veth tegengekomen.
nr waarde papier raster drukrichting periode
zegel tekst
121 7 1/2c rood,
148x210mm I <-> 90 5/3 B 1941
In 1942 werd afgestapt van het tot dan toe gangbare model. In plaats van een gevouwen kaart voorzien van een perforaat kwam een vouwblad van papier dat ongevouwen niet groter was dan 176x250mm = B5. Dit vouwblad qua model gelijk aan dat van Nederlandsche Indië van 1936 [vandaar ook de opmerking op de geschiedeniskaart van "indisch papier"] werd niet apart aangekondigd in de dienstorders, wel gemeld in het NMPh nov'42. Aanvankelijk was de bovenvouw niet over de hele breedte aanwezig, in 1943 werd dit gewijzigd. De gewijzigde variant werd in het NMPh sept'45 gemeld.
122 7 1/2c rood, 3/4 bovenvouw:
I | 90 90 L 1942-43
'I | 90 90 L
123 7 1/2c rood, gehele bovenvouw:
'I | 80 80 L 1943
bestel- het gateeerste te zieaantal eaantal
nummer datum ateaflevering besteldntal egaaf opmerkingen
121 7 1/2c rood, 148x210mm
279 er d06-03 te30-05-41ng beste 144.000aaf 130.116
122 7 1/2c rood, 88x125mm, 3/4 bovenvouw
643 er d06-05 e22-07-42ng beste1.000.000 af 951.308 Indisch papier, eerste
804 er d08-01 e16-03-43ng beste1.500.000 af 1.411.300 uitgifte sept'42
123 7 1/2c rood, 88x125mm, gehele bovenvouw
978 er d17-08 e01-10-43 g beste 737.200 af 697.300 gewijzigde sluiting schrijven
21 er d09-11 e13-12-43 beste2.440.008 af 2.289.200 Hoofddir. Post 28/8-43 nr 33489 afd.8
2. er dBeknopte geschiedenis/achtergrond
2.0nopteAlgemeen
a
2.1 Aankondigingen/dienstorders/correspondentie
a
2.2kondiVerkrijgbaarheid/geldigheid
Het cijfertype ontwerp Chris Lebeau is van 1924 tot en met 1948 in gebruik geweest voor zowel postzegels als postwaardestukken. De oorspronkelijke ontwerpen hadden slechts betrekking op de postwaarden 1/2c-4c, voor de hogere postwaarden werd de tekening van Koningin Wilhelmina ontwerp Jan Veth gebruikt, in 1940 vervangen door het ontwerp van van Konijnenburg.
Tot de Lebeau-postwaarden in brede zin rekenen we ook de "Tralië of "Guillochë zegels en postwaardestukken. Uitgangspunt voor de Tralie postwaarden was de 3c Lebeau. De Tralie-postwaarden waren als provisorium bedoeld totdat de cijferserie met gewijzigde tekening Lebeau als definitieve vervanging van de Koninginne-postwaarden kon optreden.
De tekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c. Het verschil met de lagere waarden [t/m 4c] is goed te zien aan de kop van de duif: een "v" of een ".". Naast verschillen in de kop van de duif, is er een verschil in de gebogen lijn onder "CENT":
- dikke lijn, in het midden dikker
- dunne lijn, gelijkmatig dun
Er zijn zo 3 typen te onderscheiden:
Type A : de "v" in combinatie met "dikke lijn",
Type B : de "v" samen met de "dunne lijn", .br
Type C : de "." met "dunne lijn".
Bij de zegels is de verdeling : Type A voor de 1/2-4c, type B voor 2 1/2c, type C voor 5-50c. Bij de postwaardestukken komen de typen A en C voor, type B niet. Bij de behandeling van de afzonderlijke postwaardestukken wordt het type genoemd.
Als drukprocedé werd voor de Lebeau postwaarden aanvankelijk offset genomen. In 1936, in verband met de aanmaak van rolzegels, kwam rasterdiepdruk in gebruik, een procedé dat in 1941 algemeen zou worden voor de Lebeau-postwaarden. De Tralie-postwaarden en de hogere [5-50c] postwaarden zijn in rasterdiepdruk uitgevoerd zij het dat bij een deel van de eerste oplaag van de Tralie-briefkaarten werd gebruik gemaakt van reeds in offset uitgevoerde kaarten. De Tralie werd altijd in rasterdiepdruk gedrukt.
Boekdruk werd gebruikt voor de arbeidslijsten tot 1943, en voor de enveloppen [7 1/2c] van 1941 t/m 1944.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terwijl Nederland ten zuiden van de grote rivieren al bevrijd was, werden in Eindhoven "nooduitgiften" portzegels, plakzegels, briefkaarten en postbewijs-formulieren gedrukt. De portzegels zijn nooit uitgegeven, de rest wel. De briefkaarten werden ten dele in steendruk, ten dele in offset uitgevoerd, de postbewijsformulieren in steendruk. De belettering werd verzorgd door anderen dan Chris Lebeau, met name bij de briefkaarten door Jan van Krimpen.
3. Druktechnische gegevens
3.1. Verschijningsvorm
a
3.2.chijDruk/drukrichting/rasters/drukvormen
a
3.3. hijPerforatie/formaat
a
3.4. hijVelrandbijzonderheden/normering
a
3.5. hijPapier/coating/gom
a
3.6. hijVelpositie-kenmerken
a
4. oplaag-gegevens
4.1.ag-gOplaag- en bestellingen-cijfers
bestel-g aflever-steknipgen-opl.ers vernietigd
nr datum aantal 1e datumteaantaln-opl.ers lettertiin 19..
4.2.m aaEventuele groepen uitgewerkt naar varianten
a
4.3.m aaKleurnuances
a
5. Gebruik/verkochte aantallen
5.1ruik/Verbruik totaal
a
5.2ruik/Verbruik uitgesplitst naar jaren
a
6. Literatuur
(!end_node)
Postwaardenstukken ontwerp Chris Lebeau opnieuw bekeken
Inhouds-opgave:
Inleiding 2
De kenmerken en hoe ze te hanteren 3
Drukrichting 3
Rastermaat 3
Papierrichting 4
Papierdoorzicht 4
Emissie Lebeau volgens nieuwe
inzichten 8
Briefkaarten 10
Verhuiskaarten 28
Telefoonkaarten 32
Arbeidslijsten 33
Postbewijsformulieren 37
Enveloppen 38
Postbladen 40
Conclusie 41
Inleiding:
"Het is alweer enige tijd geleden dat briefkaarten werden bestudeerd op papierdikte e.d. De vele en grote oplagen, het weinige houvast: dikte en/of kleur karton, maakte dat al gauw de moed werd opgegeven. Bij de postzegels letten we sinds enkele jaren op de volgende kenmerken:
1. Drukrichting
2. Rastermaat
3. Papierrichting
4. Papierdoorzicht
5. Reactie onder de UltraViolet lamp
Het zal u niet verwonderen dat deze kenmerken ook bij de postwaardestukken kunnen worden bestudeerd. De vijf kenmerken zal ik in afzonderlijke paragrafen behandelen." Aldus was ik al weer een paar jaar geleden begonnen met een concept-verhaal, naar aanleiding van een artikel van A.W.ten Geuzendam, in de Postzak nr 132 Juni'82 , pag. 203-208, waarin hij meende bij de briefkaarten ontwerp Chris Lebeau een verband te zien tussen de overgang van offset naar rasterdiepdruk en de vorm van de letter "A" van "Afz". Het feit dat dit artikel een herdruk was [origineel in de catalogus Nationale Postzegel Tentoonstelling Zwolle 1970] gaf de algehele malaise treffend weer. Mijn concept-artikel was echter nooit afgemaakt. Over de postwaardestukken vanaf 1924 is praktisch niets geschreven. De Geillustreerde Briefkaarten, de Nooduitgiftes en de luchtpostbladen hebben dan nog enige aandacht gekregen. Als er al iets geschreven is dan meestal naar aanleiding van gevonden verschillen of afwijkingen. Systematisch onderzoek v
ereist een kader, waarin aspecten/kenmerken stelselmatig beschreven worden.
De emissie Lebeau vormt, mede door de verscheidenheid van druktechnieken, een goed oefenterrein voor het hanteren van bovengenoemde kenmerken. De UV-reactie is voor de postwaardestukken ontwerp Lebeau minder relevant en wordt daarom nog even achtergehouden.
Het doel van dit artikel is tweeledig:
-. een introductie van de kenmerken en hoe ze te hanteren bij postwaardestukken
-. een overzicht van wat er bij de Lebeau postwaardestukken al mee bereikt is.
Allereerst een inleidend stuk over de technieken, gevolgd door
een overzicht van de postwaardestukken Lebeau.
.st De kenmerken en hoe ze te hanteren
1. -Drukrichting:
Bij rotatiedruk (=druk met cylinders, niet noodzakelijk met een continue papierbaan) ondergaat de nog niet droge drukinkt een "waswringer" effect, waarbij de inkt weggestuwd wordt en ten opzichte van het bewegende papier iets achter lijkt te blijven. Afhankelijk van het drukproce'de' is deze inktverplaatsing goed te zien:
- als een van licht naar donker verlopende druk
- als buiten het beeld gevloeide drukinkt, met een voorkeursrichting.
- als goed zichtbare rasterpunten aan de ene, en vervloeide aan de andere zijde (rasterdiepdruk).
N.B. Het gaat om de tegenstelling, de beide resterende zijden kunnen best heel duidelijke
rasterpunten vertonen.
- als vage druk aan de ene, scherpere druk aan de andere zijde (offset).
- als het zich in banen/golven voegen van de inkt.
De kant waar de druk donkerder, vervloeid of scherper is, noemen we de druk- of uitvloeiingsrichting, en is het laatst met de drukcylinder in aanraking geweest. De golven lopen in de drukrichting. Als notatie gebruiken we de letters B(oven), O(nder), L(inks), R(echts), alles ten opzichte van een normaal leesbaar zegelbeeld/postwaardestuk. Bij rasterdiepdruk is de drukrichting meestal goed te zien, bij offset niet tot matig, bij rotatie-plaatdruk slecht, soms daarentegen weer zeer goed (b.v zegels van Zwitserland).
Bij de Nederlandse postwaardestukken hebben we gewoonlijk te maken met rasterdiepdruk, offset en boekdruk. Zeer zelden met steendruk. De drukrichting bij de postwaardestukken is alleen goed vast te stellen bij die in rasterdiepdruk uitgevoerd.
2.-Rastermaat:
Bij rasterdiepdruk wordt meestal een "raster" van elkaar onder een hoek van 90 graden snijdende lijnen aangebracht om de inkt op de cylinder vast te houden en niet geheel door een rakelmes te laten wegschrapen. De lijnen maken meestal een hoek van 45 graden met de horizontale/verticale zijden van het beeld. De rastermaat is het aantal (snijpunten op een lijn met lijnen van het andere stelsel) lijnen per cm.
Gangbare maten zijn 60, 70, 80, 90, 100, 125 lijnen per cm. Soms kunnen we, b.v. in een portret, rechtstreeks het raster meten, meestal is de enige manier een indirecte meting langs de zijden van het beeld. We moeten dan wel rekening houden met een factor vierkantswortel uit 2 vanwege de hoek van 45 graden. Meten we langs de zijde b.v. 56 punten per cm dan is de rastermaat 56 maal wortel 2 = 80. Voor we bij de cm zijn aangekomen zijn we vaak de tel al kwijt. Voldoende is dan ook vaak te tellen tot en met 2 1/2 mm (na enige ervaring is misschien 1 mm al voldoende) en geeft de volgende tabel de rastermaten:
rasterpunten per
1mm 2 1/2mm rastermaat
41mm 2 11 raste60
51mm 2 12 raste70
5 1/2 2 14 raste80
6 1/4 16 raste90
7 1/4 18 100
9 1/4 22 125
Als het raster geen hoek van 45 graden maakt, dan valt het aantal punten horizontaal anders uit dan verticaal. Bij briefkaarten vertoont de tekst resp. scheidingslijn soms dit afwijkende beeld. Ik geef dan zowel het aantal punten horizontaal als verticaal per mm op.
3.-Papierrichting:
Als we het papier onder de loupe nemen kunnen we de vezels (of de opengevallen plaatsen waar vezels hebben gezeten) zien waarbij ze op een bepaalde wijze zijn gericht. De richting van de vezels noemen we de vezel- of papierrichting. Als zegels kromtrekken tot een cylinder dan loopt de as van de cylinder evenwijdig met de papierrichting.
Onder invloed van de vochtigheidsgraad zet papier uit of krimpt en wel overwegend in de dwarsrichting omdat de vezels dikker of dunner worden.
We noteren de papierrichting, gezien ten opzichte van een leesbaar beeld, als volgt:
'staande vezels' of |
'liggende vezels' of <->
Bij druk van een continue papierbaan lopen papier- en drukrichting evenwijdig, bij druk met velinleg staan papier- en drukrichting meestal loodrecht op elkaar.
4.-Papierdoorzicht:
Het begrip "papierdoorzicht" heeft betrekking op de "indruk" die het zeef/gaas van de papiermachine achterlaat op het nog vochtige papier of karton. De "zeefmarkering" zoals het in vakkringen heet, is eigenlijk iets waar de papierfabrikant zich voor schaamt, geen raad mee weet. Al het mogelijke wordt gedaan om de zeefmarkering zo te maskeren dat er niets meer van te zien is.
De zeefzijde is de kant van het papier waar de zeefmarkering zit, de tegenovergestelde kant heet de keerzijde of viltzijde.
Als papier maar aan een zijde bedrukt hoeft te worden, wordt meestal de keerzijde bedrukt, niet alleen vanwege de zeefmarkering doch ook omdat het papier aan de zeefzijde een wat sterkere en grilliger inktopzuiging vertoont. Toch wordt de zeefzijde vaak bedrukt. Bij zegels van na 1960 heeft de zeefzijde meestal een coating-laag gekregen. Bij postwaardestukken wordt geen coating aangebracht, en lijkt het erop dat de drukker er niet op let of de zeefzijde dan wel de keerzijde wordt bedrukt.
De indeling van de verschillende zeefmarkeringen in categorieën is gebaseerd op eigen waarnemingen en metingen, en theoretisch ondersteund door kennis van "textiel-bindingen".
De zeefmarkering is een weerspiegeling van een weefpatroon. Een weefpatroon ontstaat als verticale lijnen [ketting-draden] en horizontale lijnen [inslag-draden] op een bepaalde wijze over elkaar heenlopen.
Voor een goed begrip wordt gesteld dat de verticale lijnen de papierrichting vertegenwoordigen, de horizontale de dwarsrichting. Bij het bestuderen van papier/karton moet altijd eerst de papierrichting vastgesteld worden, en de papierrichting moet vervolgens verticaal gehouden worden. Als we nu het papier recht tegen een lichtbron houden, wordt de zeefmarkering als horizontale/verticale lijnen zichtbaar: doorzicht.
Om wat hierna beschreven wordt te kunnen zien, laten we het papier kantelen naar de lichtbron toe, en het licht over het papier "strijken".
De meest gebruikte weefpatronen zijn:
linnen-binding [zie figuur 1]
keper-bindingen:
3-keper: [zie figuur 2]
figuur 1: figuur 2:
X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - -
- X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X -
X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X
- X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X X - X - X - X - X - X X - - X - - X - - X - - - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - -
X - X - X - X - X - X - X - - X - - X - - X - - X - X - X - X - X - - - X - - X - - X - - X
De 'X' in de figuren geeft aan waar een kettingdraad boven een inslagdraad gaat, de '-' waar de kettingdraad onder de inslagdraad doorgaat.
Bij een 3-keper wordt per kettingdraad het patroon: 1 op, 2 af [3=2+1] van boven naar onder herhaald. De kettingdraad ernaast heeft hetzelfde patroon dat echter 1 inslagdraad hoger of lager begint.
Als de 'X'-en met elkaar verbonden gedacht worden ontstaan "diagonalen" onder een hoek van -60 en 60 graden [linnen-binding] of -60, 70, en 30 [3-keper-binding]. De preciese hoek van de "diagonalen" hangt af van hoe dicht de ketting- resp. inslag-draden op elkaar zitten: meestal 30 kettingdraden/cm resp. 20 inslagdraden/cm. Het verbinden van de "X"-en doet het menselijk oog als het papier, in het vlak waarin we het vasthouden, iets met de klok mee of terug draaien. Bij het iets met de klok meedraaien komen de diagonalen met een positieve hoek horizontaal te liggen, bij draaien tegen de klok in de diagonalen met een negatieve hoek.
De filatelistische notaties zijn als volgt:
I = linnen-binding
II = linnen-binding + watermerk
IIIb = 3-keper-binding [zie figuur 2]
IIId = IIIb gespiegeld tov de verticale as
IV = III + watermerk
Als de zeefmarkering zich aan de beeld/voorzijde bevindt, wordt de notatie voorafgegaan door een ': bijvoorbeeld 'I of 'IIId.
Het oorspronkelijke onderscheid tussen I en III ontstond uit het idee dat I de weergave was van een wybertjes/ruiten-patroon, althans zo deed het zich altijd voor. Bij I waren uitsluitend diagonalen te zien, bij III altijd de horizontale plus de verticale lijnen.
In z'n algemeenheid gaat dit ook op, de linnenbinding is zo hecht dat horizontale en verticale lijnen niet te zien zijn.
Er bestaat ook papier waarbij de binding niet zo hecht is: 24 ketting/cm. en 20 inslag/cm. waardoor de afzonderlijk lijnen goed te zien zijn. Diverse frankeerzegels van Groot Brittanië rond 1940 vertonen dit beeld.
Het weefpatroon van het gaas is zowel voor de papierfabrikant als voor de drukker van belang. De spreiding van de kruispunten: "X", en de verhouding "X":"-" punten spelen een rol bij de slijtage van het gaas. Hoeveel minder "X" punten, des te vlakker het gaas, des te minder raakpunten de rest van de papiermachine heeft met het voortbewegende gaas. Hoeveel minder "profiel" het gaas heeft, des te minder "profiel" heeft het papier.
Het percentage "X" is bij de linnenbinding 50%, en bij 3-keper 33%.
De stand van de diagonalen is belangrijk i.v.m. het omkrullen van het papier. Zijn de hoeken van de diagonalen groter dan 45 graden, dan wordt de neiging om rond de papierrichting om te krullen nog versterkt. [zie figuur 3]
Zowel linnen-binding als keper-binding hebben diagonalen met hoeken groter dan 45 graden.
Met de toename van "druk aan de rol" en het gebruik van "ketting-formulieren" werd het belangrijk dat het papier rond de dwarsrichting makkelijker buigzaam kon zijn.
Aan de richting waarin de papiervezels kwamen te liggen kon niets veranderd worden. Die wordt door de looprichting van de papiermachine vast bepaald. Dankzij zeefmarkeringen waarbij de dominerende diagonalen hoeken hebben van minder dan 45 graden, kon de buigzaamheid anders gericht worden.
.tp 17
Een mooi voorbeeld is papierdoorzicht IIIa, waarvan het weef-patroon vermoedelijk er uitziet als in figuur 4:
- - - X - - - X - - - X - - - X
- X X - - X X - - X X - - X X -
- - - X - - - X - - - X - - - X
X X - - X X - - X X - - X X - - - - - X - - - X - - - X - - - X
- X X - - X X - - X X - - X X -
- - - X - - - X - - - X - - - X
X X - - X X - - X X - - X X - - - - - X - - - X - - - X - - - X
- X X - - X X - - X X - - X X -
- - - X - - - X - - - X - - - X
X X - - X X - - X X - - X X - - - - - X - - - X - - - X - - - X
- X X - - X X - - X X - - X X -
- - - X - - - X - - - X - - - X
X X - - X X - - X X - - X X - -
De dominante diagonalen liggen rond de -30 en + 30 graden.
Het percentage "X" is 37.5%
Om de andere inslagdraad wordt sterker geprofileerd wat bij doorzicht goed te zien is, en waaraan de notatie IIIa, "a" voor "alternerend" ontleend is.
Bij de "doorzichten" I cq II en IIIa zijn de hoeken van de diagonalen symmetrisch
ten opzichte van de papierrichting, d.w.z. de ketting-draden. Bij IIIb,d resp. IVb,d zijn de diagonalen a-symmetrisch!
.tp 12
voorbeelden:
I, II alle Nederlandse zegels tussen 1900 en 1938,
IIIb, IVb alle Nederlandse zegels tussen 1941 en 1946,
voorzover niet met I of II
IIIa bestaat niet van vo'o'r 1970, alle in offset gedrukte Nederlandse zegels van 1982 en 1983 hebben dit papier
^&De Postwaardestukken Lebeau:\&
Het cijfertype ontwerp Chris Lebeau is van 1924 tot en met 1948
in gebruik geweest voor zowel postzegels als postwaardestukken.
De oorspronkelijke ontwerpen hadden slechts betrekking op de postwaarden
1/2c-4c, voor de hogere postwaarden werd de tekening van Koningin Wilhelmina
ontwerp Jan Veth gebruikt, in 1940 vervangen door het ontwerp van van Konijnenburg.
Tot de Lebeau-postwaarden in brede zin rekenen we ook de "Tralië of "Guillochë
zegels en postwaardestukken. Uitgangspunt voor de Tralie postwaarden
was de 3c Lebeau. De Tralie-postwaarden waren als provisorium bedoeld totdat
de cijferserie met gewijzigde tekening Lebeau als definitieve vervanging van de Koninginne-postwaarden
kon optreden.
De tekening van Chris Lebeau werd aangepast voor waarden boven de 4c.
Het verschil met de lagere waarden [t/m 4c] is goed te zien aan de kop van
de duif: een "v" of een ".".
Naast verschillen in de kop van de duif, is er een verschil in de gebogen lijn
onder "CENT":
- dikke lijn, in het midden dikker
- dunne lijn, gelijkmatig dun
Er zijn zo 3 typen te onderscheiden:
Type A : de "v" in combinatie met "dikke lijn",
Type B : de "v" samen met de "dunne lijn",
Type C : de "." met "dunne lijn".
Bij de zegels is de verdeling : Type A voor de 1/2-4c, type B voor 2 1/2c, type C voor 5-50c.
Bij de postwaardestukken komen de typen A en C voor, type B niet.
Bij de behandeling van de afzonderlijke postwaardestukken wordt het type
genoemd.
Als drukproce'de' werd voor de Lebeau postwaarden aanvankelijk offset
genomen.
In 1936, in verband met de aanmaak van rolzegels, kwam rasterdiepdruk in gebruik, een proce'de' dat in 1941 algemeen zou worden voor de Lebeau-postwaarden. De Tralie-postwaarden en de hogere [5-50c] postwaarden zijn in rasterdiepdruk uitgevoerd zij het dat bij een deel van de eerste oplaag van de Tralie-briefkaarten werd gebruik gemaakt van reeds in offset uitgevoerde kaarten. De Tralie werd altijd in rasterdiepdruk gedrukt. Boekdruk werd gebruikt voor de arbeidslijsten tot 1943, en voor de enveloppen [7 1/2c] van 1941 t/m 1944.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog terwijl Nederland ten zuiden van de grote rivieren al bevrijd was, werden in Eindhoven "nooduitgiften" portzegels, plakzegels, briefkaarten en postbewijs-formulieren gedrukt. De portzegels zijn nooit uitgegeven, de rest wel. De briefkaarten werden ten dele in steendruk, ten dele in offset uitgevoerd, de postbewijsformulieren in steendruk.
De belettering werd verzorgd door anderen dan Chris Lebeau, met name bij de briefkaarten door Jan van Krimpen.
Het in de inleiding aangehaalde artikel van A.W.ten Geuzendam brengt bij de briefkaarten Lebeau twee kenmerken onder een ieders aandacht:
- de "A" van het woord "Afz" die al of niet een uitsteeksel aan de bovenzijde vertoont. Door mij in de lijsten aan te geven met: A of A'.
- de "RT" van "BRIEFKAART" zitten van onderen met de schreven [bijna] aan elkaar vast of los omdat de linkerschreef van de "T": afgekapt is. Door mij in de lijsten aan te geven als: RT of R T.
Aan de hand van het mij bekende materiaal en de bovenbeschreven druktechnische kenmerken heb ik tabellen opgesteld. Deze tabellen laten zien dat de opstelling in de catalogus van A.W.ten Geuzendam te vereenvoudigd is. Verder kon ik dankzij de Dienst Zegelwaarden beschikken over de geschiedeniskaarten van de Lebeau-postwaarden. Het is niet altijd goed mogelijk de oplagen zoals die op de geschiedeniskaart staan overeen te laten komen met een gevonden variant. Nadere studie blijft hard nodig.
Een kenmerk bijvoorbeeld dat nooit eerder is gepubliceerd en aan de geschiedeniskaart is ontleend, is de formaats-wisseling in 1938 bij de briefkaarten van 140x90mm naar 138x89mm.
De volgorde van behandeling is:
- briefkaarten:
- enkele en dubbele van 2c en 3c
- enkele en dubbele van 4c
- enkele en dubbele Tralie 5c en 7 1/2c
- enkele en dubbele 5c en 7 1/2c
- gemeenschappelijk gebruik rasterdiepdruk-cylinders
- nooduitgifte 4c, 5c en 7 1/2c
- 50jaar Postmuseum: 40 op 4c
- "Verhuiskaarten": 1 1/2c, 2 1/2c
- Kennisgeving telefoonnummer: 1 1/2c
- Arbeidslijsten:
- 2c en 3c
- 4c en 5c
- Postbewijsformulieren: 5c
- Enveloppen: 7 1/2c
- Postbladen: 7 1/2c
Per groep worden in tabelvorm de diverse soorten behandeld, vervolgens een overzicht van de oplagen + aantallen gedrukt, zoals op de geschiedeniskaarten van de Dienst Zegelwaarden is aangegeven. Niet behandeld worden postwaardestukken waarop later aanvullende tekst is bijgedrukt, hetzij voor "particulier" gebruik hetzij "[semi-]officieel" zoals bijvoorbeeld de "Spoorweg-briefkaarten". Een verwijzing naar de nummers van de catalogus van ten Geuzendam leek me niet nodig, de tabel spreekt voor zich. Overal waar opnieuw waarde-aanduiding + kleur begint is volgens mij sprake van een nieuwe hoofd-variant, die te zijner tijd een plaats zal horen te krijgen in een handboek/catalogus. In de Nieuwe Leidraad Nederland komen de postwaardestukken direct achter de postzegels van een bepaalde emissie. Er is dan een doorlopende nummering van zegels en postwaardestukken.
Briefkaarten van 2c, 2+2c, 3c, 3+3c
De duiftekening van de 2c en 3c heeft type A. Alle kaarten zijn in offset uitgevoerd.
Het briefkaart-tarief was in 1928 5c, hiervoor werd de Veth-tekening gebruikt.
Per 1 februari 1928 werd opnieuw een locaal tarief ingevoerd. Locale briefkaarten kostten toen 3c. Dit tarief bleef zo tot 1 augustus 1936, toen het verlaagd werd van 3c naar 2c. De 3c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 49 19-01-28, en gemeld in het NMPh Feb'28. In 1930 werd van 1 op 2 afzenderlijnen overgegaan. Het NMPh meldt dit in Dec'30 [enkele], en Mrt'31 [dubbele]. De 2c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 425 08-07-36, en gemeld in het NMPh Aug'36.
De 2 op 3c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 823 21-12-37, en gemeld in het NMPh Feb'38 [enkele, 2-lijnen], Mrt'38 [enkele, 1-lijn],
en Nov'38 [dubbele, beide soorten].
Met ingang van 1 april 1939, zie Dienst Order H 132 13-03-39, gaat de 4c eruit en komt de 3c terug.
Maar per 20 augustus 1940 wordt het tarief verhoogd van 3c naar 5c. Toch worden op de valreep nog oplagen van de 3c en 3+3c besteld, en afgeleverd.
*
papier periode A/A' RT/R T formaat opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- ---------
1 afzenderlijn:
3c lichtgroen ------------- 'I <-> 1928-1930 A' RT 140x90 I <-> 1928-1930 A' RT 140x90
3+3c lichtgroen --------------- I <-> 1928 A' RT 140x90
2c op 3c lichtgroen ------------------- ?I <-> 1937 A' RT 140x90
2+2c op 3+3c lichtgroen
-----------------------
?I <-> 1938 A' RT 140x90 2 afzenderlijnen:
2c oranje
--------- 'I <-> 1936-1938 A' RT 140x90 I <-> 1936-1938 A' RT 140x90 2c oranje **
--------- 'I <-> 1939 A RT 138x89 coll.Stapel 03-05-39
I <-> 1939 A RT 138x89 coll.Stapel 17-03-39
'IIIb <-> 1939 A RT 138x89
IIIb <-> 1939 A RT 138x89
2+2c oranje
----------- I <-> 1936-37,40 A' RT 140x90
*
"periodë slaat op de aanmaak, niet op de uitgifte. Tussen eerste aflevering van de drukker naar de Controle en verkrijgbaarheid aan het loket kan soms een behoorlijke tijd zitten.
**
Vroegste bekende datum uit genoemde verzameling
papier periode A/A' RT/R T formaat opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- -----------
2 afzenderlijnen:
-----------------
3c lichtgroen
------------- 'I <-> 1930-36 A RT 140x90 I <-> 1930-36 A RT 140x90
3c lichtgroen
------------- 'I <-> 1939 A RT 138x89
I <-> 1939 A RT 138x89
'IIIb <-> 1939-40 A RT 138x89 coll.Stapel 30-07-39
IIIb <-> 1939-40 A RT 138x89 coll.Stapel 19-05-39
'IIId <-> 1939-40 A RT 138x89
IIId <-> 1939-40 A RT 138x89
3+3c lichtgroen
--------------- 'I <-> 1930-36, A' RT 140x90 1939-40
2 op 3c lichtgroen
------------------ 'I <-> 1937 A RT 140x90 2+2 op 3+3c lichtgroen
---------------------- I <-> 1938 A' RT 140x90
A.W.ten Geuzendam laat de 2c vanaf 1938 in rasterdiepdruk gedrukt zijn, en de overgang van A' naar A brengt hij daarmee in verband.
Dit is niet juist. De briefkaarten met 2c en 3c zijn uitsluitend in offset gedrukt, nooit in rasterdiepdruk. A' vinden we van begin af aan, eerst bij de briefkaarten buitenland: 10c en 7 1/2c Veth, daarna bij de 3c met 1 afzenderlijn.
A treedt het eerst op in 1930 en markeert de overgang van 1 afzenderlijn naar 2 afzenderlijnen bij de 3c. De overgang bij de 2c van A' naar A valt samen met de overgang in formaat van 140x90 naar 138x89! De formaats-wijziging brengt noodzakelijkerwijs een verandering van drukvorm met zich mee. De vraag is of we dat ook nog kunnen constateren. Zo ja, dan hoeven we niet alleen te letten op de afmetingen van de kaart. Het is verstandig, en ik kom daar nog in een aparte paragraaf op terug, de zegelafdruk en de rest van de druk afzonderlijk en ten opzichte van elkaar goed te bekijken.
De afstand tussen scheidingslijn en het verticale deel van de "B" is bij de 2c en 3c briefkaarten 4.5mm. De afstand tussen het horizontale stuk van de "T" en de zegelafdruk is bij de 3c 140x90mm 4.0mm echter bij de 3c 138x89mm 4.2mm. Omdat de kaarten ook al 2mm smaller zijn, is de rechtermarge [rechts van het zegelbeeld] bij de 3c 138x89mm in het algemeen smaller.
Bij de 2c briefkaarten hebben we gelukkig de A en A' als onderscheidingskenmerken want de afstanden zijn voor beide soorten 4.5mm resp 4.1mm.
De drukvellen van de enkele briefkaarten waren 8x8 = 64 kaarten groot, die van de dubbele briefkaarten 8x4 = 32, tenzij anders vermeld.
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
3c 1 lijn, 140x90
-----------------
*
4 12-01 23-01-28 10.240.000 9.747.408
71 03-05 02-07-28 3.040.000 2.966.300
280 31-12 29-01-29 600.000 557.600
330 21-03 02-05-29 640.000 572.600
407 23-05 05-08-29 1.024.000 1.024.000
508 26-06 11-01-30 4.000.000 3.724.332
691 21-02 02-06-30 3.500.032 1.590.600 rest 2 lijnen
3c 2 lijnen, 140x90
-------------------
691 21-02 08-07-30 3.500.032 1.787.400 begin 1 lijn
802 03-06 14-11-30 5.000.000 4.868.100
306 12-08 12-09-31 6.000.000 5.780.800
546 19-05 20-09-32 5.000.000 4.782.700
904 26-05 27-10-33 3.200.000 3.008.200
390 15-02 22-05-34 3.000.000 2.834.700
641 22-08 13-12-34 2.688.000 2.563.000
888 04-03 22-06-35 3.000.000 2.776.500
238 21-11 28-01-36 3.000.000 2.835.200
3c 2 lijnen, 138x89
-------------------
85 14-02 27-02-39 12.000.000 11.671.100
246 22-05 28-06-39 12.000.000 11.576.500
496 08-11 26-01-40 15.737.600 15.302.500
749 20-05-40 bestelling vervallen ** 762 28-05 04-06-40 161.364 152.500 Indisch karton, drukvel 42
*
Het jaar is in het algemeen hetzelfde als dat van de eerste aflevering, bij besteldatum 08-11 en aflevering 26-01-40 is 08-11-39 bedoeld. Is het interval groter dan een jaar dan wordt het jaar expliciet vermeld.
**
Met Indisch karton wordt bedoeld karton bestemd voor de Indische briefkaarten. Als niets aangegeven is, wordt [Nederlands] briefkaarten-karton bedoeld.
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
3+3c 1 lijn, 140x90
-------------------
5 12-01 21-01-28 204.800 190.700
72 03-05 27-06-28 64.000 46.400
3+3c 2 lijnen, 140x90
---------------------
889 04-08 09-10-30 35.200 28.100
61 09-03 13-06-31 30.016 25.100
309 12-08 10-11-31 30.016 23.300
549 19-05 05-07-32 35.008 30.900
840 01-03 12-05-33 30.016 20.400
261 21-11 13-02-34 32.000 20.200
705 24-09 27-10-34 32.000 25.400
988 27-05 17-07-35 25.024 24.500
359 26-02 27-05-36 20.000 15.500
86 14-02 09-03-39 500.000 472.200
591 01-02-40 bestelling vervallen
800 29-06 26-07-40 53.120 52.700
2 op 3c, 140x90
---------------
356 01-11 26-11-37 2.593.959 2.593.959 zowel
1 lijn
als 2 lijnen
2+2 op 3+3c, 140x90
-------------------
357 01-11 24-06-38 89.995 89.995 zowel 1 lijn als 2 lijnen
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
2c 2 lijnen, 140x90
-------------------
551 22-06 09-07-36 4.899.968 4.472.200
750 18-11 28-12-36 4.000.000 3.822.500
53 19-05 25-08-37 5.000.000 4.806.300
723 20-05 28-07-38 4.000.000 3.815.800
2c 2 lijnen, 138x89
245 22-05 02-06-39 4.000.000 3.878.500
195 08-11 27-12-39 4.500.032 4.390.000
2+2c 2 lijnen, 140x90
552 22-06 21-07-36 100.000 88.500
641 03-09 18-09-36 50.016 43.200
55 19-05 30-07-37 50.016 47.200
498 08-11 12-02-40 40.000 35.800
Briefkaarten 4c en 4+4c:
De 4c en de 4+4c briefkaarten zijn de enige briefkaarten die zowel in offset als in rasterdiepdruk zijn gedrukt. De tekening heeft type A. Met ingang van 1 september 1937 ging het interlocale briefkaart-tarief omlaag van 5c naar 4c. Per 1 april 1939 nog verder naar beneden, naar 3c. Met de tariefsverhoging van 20 augustus 1940 ging ook het interlocale briefkaarttarief omhoog en wel terug naar 5c. De locale briefkaart kwam toen van 2c op 4c. De 4c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 497 04-08-37, en gemeld in het NMPh Sept'37. De 3 op 4c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 298 31-05-39, en gemeld in het NMPh Juli'39. Per DOH 132 13-03-39 de 4c resp 4+4c uit de roulatie, in 1940 echter volgens DOH 383 17-08-40 weer terug.
Offset 2 afzenderlijnen:
------------------------
papier periode A/A' RT/R T formaat opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- -----------
4c blauw
-------- 'I <-> 1937-38 A RT 140x90 I <-> " " A RT 140x90 coll.Stapel 16-09-37
4c blauw
-------- 'I <-> 1938,40-41 A R T 138x89
I <-> 1938,40-41 A R T 138x89
'IIId <-> 1941 A R T 138x89 IIId <-> 1940-41 A R T 138x89 coll.Stapel 14-11-40
4+4c blauw
---------- ?I <-> 1937-38 A' RT 140x90 nog niet gezien
IIId <-> 1940-41 A' RT 140x90
3 op 4c blauw
------------- 'I <-> 1939 A R T 138x89 I <-> 1939 A R T 138x89 coll.Stapel 19-03-40
In NMPh Oct'41 worden kleurnuances genoemd, zegelkleur varierend van bleekblauw tot donkerultramarijn, ook verschillen in kartonkleur.
A.W.ten Geuzendam voert 3 typen van de 4c op:
I A + RT 1937/38
II A + R T 1940/43
III A'+ RT 1943 e.v.
Echter de overgang van RT naar R T vond al plaats vo'o'r de 3c opdrukken. Dus niet pas bij de terugkeer van de 4c in 1940. De derde combinatie: A'+RT markeert inderdaad de overgang naar rasterdiepdruk. Het afgekapt zijn van de linkerschreef van de "T" in "briefkaart" komt bij de 4c uit de periode 1938-41 voor. Niet bij andere waarden, niet buiten die periode, alleen wel bij de briefkaarten in klein formaat: 105x74mm, daar zowel bij de 4c Lebeau als bij de 5c Kon.Wilhelmina ontwerp v.Konijnenburg.
Bij de klein formaat briefkaarten is ook de "A" van "Afz." hetzelfde.
De bij de 2c en 3c gemeten afstanden leveren bij de 4c het volgende op:
|| tot "B" : 4.5mm, beide soorten; "T" tot zegelafdruk: 4.0mm bij de RT, 4.3mm bij de R T
De 4c briefkaarten in rasterdiepdruk werden in het NMPh gemeld als volgt:
Apr'43 [enkele], Sept'45 [dubbele].
De 4c verscheen volgens NMPh Sept'45 vlak voor de bevrijding op zeer dun karton.
De kleinformaat 4c briefkaarten werden niet aangekondigd in de dienstorders, wel gemeld in het NMPh Juni'46.
Rasterdiepdruk 2 afzenderlijnen
-------------------------------
drukrich- raster
papier periode A/A' RT/R T formaat ting zegel tekst opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- ----- ----- ----- -----------
4c blauw -------- *
I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'I <-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'IIIb<-> 1942-43 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
4c blauw
--------
'IIIb<-> 1943-44 A' RT 138x89 B 80 4/5 coll.Stapel 29-09-43
4c blauw
--------
'I <-> 1945-46 A R T 105x74 B 80 80
4+4c blauw
---------- I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90 'I <-> 1942 A' RT 138x89 L 90 90
4+4c blauw
----------
I <-> 1944 A' RT 138x89 L 80 80
*
De 4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal
4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn.
De kleinformaat 4c briefkaart heeft in het karton diverse gekleurde vezels:
zwart, blauw, rood, en bruin.
Dit komen we ook tegen bij de beide andere kleinformaat-kaarten uit die tijd:
de 5c Kon. Wilhelmina ontwerp v.Konijnenburg, en de 1 1/2c verhuiskaart.
In DOH 824 21-12-37: het feit dat briefkaarten in blokvorm bij de 2c een
blauw dekblad hebben en bij de 4c een oranje, geeft verwarring. Nieuwe situatie:
de dekbladen verhuizen van bovenkant bovenste kaart naar onderkant onderste, en worden
beide geel, de zegelafdruk blijft zo te zien.
De drukvellen van de enkele briefkaarten waren 8x8 = 64 kaarten groot, die van
de dubbele briefkaarten 8x4 = 32, tenzij anders aangegeven.
De oplagen van 4c en 4+4c zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
4c blauw, offset, 140x90
------------------------
998 20-04-37 vervallen 12.800.000
231 22-07 09-09-37 12.000.000 11.676.500
344 16-10 30-10-37 8.640.000 8.438.000
510 26-01 18-03-38 10.000.000 9.752.000
4c blauw, offset, 138x89
------------------------
904 15-09 08-10-38 12.000.000 11.791.896
889 07-08 16-08-40 4.000.000 3.832.500
212 29-11 06-02-41 3.000.000 2.930.300
386 06-06 29-10-41 4.000.000 3.878.500
3 op 4c blauw, offset, 138x89
-----------------------------
112 03-03 19-05-39 7.550.496 7.550.496
4c blauw, rasterdiepdruk, 138x89
--------------------------------
700 04-09 12-10-42 3.000.000 2.953.900 raster 67 1/2?
820 15-02 18-05-43 3.500.032 3.433.300 raster 80?
27 23-11 26-01-44 4.000.000 3.950.200 raster 80?
124 02-06 02-10-44 1.088.000 1.064.900 raster 80?
4c blauw, rasterdiepdruk, 105x74
--------------------------------
288 21-11 27-12-45 999.945 966.000 drukvel 81 stuks
340 28-01 04-02-46 2.025.000 1.996.600 " "
373 12-02 25-04-46 2.000.700 1.968.600 " "
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
4+4c blauw, offset, 140x90
--------------------------
999 20-04-37 bestelling vervallen
232 22-07 14-08-37 150.016 132.900
320 06-09 15-09-37 160.000 145.400
511 26-01 24-02-38 200.000 170.600
894 08-08 22-08-40 128.000 108.000
388 06-06 25-06-41 50.016 46.200
4+4c blauw, rasterdiepdruk, 138x89, raster 90
---------------------------------------------
701 04-09 17-12-42 50.016 46.100
4+4c blauw, rasterdiepdruk, 138x89, raster 80
---------------------------------------------
72 11-02 01-03-44 96.000 88.700
289 21-11-45 bestelling vervallen
.st De Tralie-briefkaarten
De duiftekening heeft type A, de druk is of een combinatie van offset [3c]
en rasterdiepdruk [Tralie] of geheel rasterdiepdruk.
De 5c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 438b 25-09-40, en gemeld
in het NMPh Oct'40 [enkele], Oct'41 [dubbele].
De 7 1/2c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 525 20-11-40, en gemeld
in het NMPh Dec'40.
drukrich- raster
papier periode A/A' RT/R T formaat ting 3c tralie tekst opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- ---- -- ------ ----- -----------
5c lichtgroen -------------
'IIId<-> 1940 A RT 138x89 B offset 67 1/2 offset IIId<-> 1940 A RT 138x89 B offset 67 1/2 offset
5+5c lichtgroen ---------------
'III <-> 1940 A' RT 140x90 B* offset 67 1/2 offset
5c blauwachtig
lichtgroen -------------- **
'I <-> 1940-41 A' RT 138x89 B 67 1/2 67 1/2 4/5
'IIId<-> 1940-41 A' RT 138x89 B 67 1/2 67 1/2 4/5
IIId<-> 1940-41 A' RT 138x89 B 67 1/2 67 1/2 4/5
5+5c blauwachtig
lichtgroen ----------------
'IIId<-> 1940 A' RT 138x89 L 67 1/2 67 1/2 4/5
7 1/2c rood -----------
IIIb<-> 1940 A' RT 138x89 L 67 1/2 67 1/2 3/3 7 1/2+7 1/2c rood -----------------
IIId<-> 1940 A' RT 138x89 L 67 1/2 67 1/2 3/3
*
Uit de geschiedeniskaart mogen we opmaken dat de 5+5c blauwachtig lichtgroen gedrukt is
op Indisch karton, waarvan het velformaat kleiner was. De drukrichting is dan ook afwijkend van wat meestal bij dubbele kaarten vinden: L, de antwoordkaart heeft bovendien O!
Hetzelfde karton is ook gebruikt voor de 7 1/2c en 7 1/2+7 1/2c.
**
De 4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal
4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn.
Analoog voor wat de 3/3 betreft.
In NMPh Aug'41 worden de kleurverschillen tussen de offset -en rasterdiepdruk-oplagen aangegeven voor de 5c briefkaart.
In NMPh Oct'41 wordt van de briefkaart met betaald antwoord gezegd dat
er twee formaten zijn. De kleinere onderscheidt zich door de donkere kleur
van zegel en voordruk.
De drukvellen van de enkele briefkaarten waren 8x8 = 64 kaarten groot, die van
de dubbele briefkaarten 8x4 = 32, tenzij anders aangegeven.
De oplagen van de Tralie-briefkaarten zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
5c "groen"
----------
924 19-08 20-09-40 14.230.400 13.578.964 deels offset, deels
rasterdiepdruk
213 29-11 19-02-41 5.119.800 4.858.500 geheel rasterdiepdruk
5+5c "groen"
------------
925 19-08 09-10-40 696.896 deels offset, deels
rasterdiepdruk
166.000 Nederl. karton, drukvel 32
434.900 Indisch karton, drukvel 20
7 1/2c rood
-----------
926 19-08 08-11-40 640.000 614.940 Indisch karton, drukvel 40
7 1/2+7 1/2c rood
-----------------
927 19-08 15-11-40 32.000 28.720 Indisch karton, drukvel 20
.st De 5c en 7 1/2c briefkaarten
De waarden vanaf 5c hebben type C.
De briefkaarten zijn gedrukt in rasterdiepdruk.
Van 20 augustus 1940 tot 1 november 1946 was 5c het tarief voor een interlocale
briefkaart, daarna werd het 7 1/2c, in dezelfde periode was 4c het tarief voor
locale briefkaarten, later 5c geworden.
Internationale briefkaarten waren al vanaf 1 februari 1928 7 1/2c, hiervoor
werd het Koninginne-type gebruikt.
De 5c briefkaarten werden niet aangekondigd in de dienstorders wel gemeld in het NMPh Aug'41 [enkele], Mei'43 [dubbele].
De 7 1/2c briefkaarten werden niet aangekondigd in de dienstorders wel gemeld in het NMPh Aug'42 [enkele], Juni'41 [dubbele].
De 5 op 7 1/2c briefkaarten werden aangekondigd in DOH 404 22-09-43, en gemeld in het NMPh Sept'45.
drukrich- raster
papier periode A/A' RT/R T formaat ting zegel tekst opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- ---- ----- ----- ------------
5c blauwgroen, raster 90 ------------------------- *
I <-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5 'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 L 90 4/5
Het Indisch karton, met een kleiner velformaat, eiste een andere layout wat
behalve in een afwijkende rastermaat ook in een voor enkele briefkaarten
ongewone drukrichting resulteerde: L in plaats van B.
5c blauwgroen, raster 67 1/2
----------------------------
I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'I <-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'IIIb<-> 1942 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'IIId<-> 1941 A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 coll.Stapel 18-12-41
IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5 'IIIb | [1944] A' RT 138x89 B 67 1/2 4/5
*
4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal 4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn.
Er is nogal wat variatie in "kleur" van zowel het karton als de groene druk.
Ook de dikte van het karton varieert, de geschiedeniskaarten noemen 170 en 190grams karton.
In NMPh Aug'41 is sprake van: donkergeel karton, in NMPh Oct'41 van: zegelafdruk varieert in kleur van grasgroen tot zeegroen, ook de karton
verschilt, medio september verscheen een oplage op zeer slecht karton, ruw en vezelig wat doet denken aan vloeipapier.
In NMPh Sept'45: vlak voor de bevrijding van het Westen op zeer dun karton.
Duidelijk is dat er nog nader onderzoek moet plaatsvinden.
drukrich- raster
papier periode A/A' RT/R T formaat ting 5 zegel tekst opmerkingen
------ ------- ---- ------ ------- ---- - ----- ----- ------------
5c blauwgroen, raster 80 ------------------------ *
IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5 'IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 B 80 4/5 5+5c blauwgroen
--------------- IIIb<-> 1943 A' RT 138x89 L 80 80
7 1/2c rood, raster 90
----------------------
I <-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
'IIId<-> 1941-43 A' RT 138x89 L 90 5/3
7 1/2+7 1/2c rood ------------------
'I <-> 1941-42 A' RT 138x89 R 90 5/3
5 op 7 1/2c rood
----------------
I <-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3 IIId<-> 1943 A' RT 138x89 L 67 1/2 90 5/3
*
4/5 in de raster-kolom: de tekst 'briefkaart' heeft horizontaal 4 rasterpunten/cm, maar verticaal 5, evenals de scheidingslijn. Analoog voor 5/3.
Voor de oplage van 5 op 7 1/2c zijn ^&of\& geheel nieuwe kaarten aangemaakt
^&of\& de oude kaarten overdrukt.
In het laatste geval vraag ik me dan of hoe dit in z'n werk is gegaan met het in rasterdiepdruk overdrukken van losse kaarten. Bovendien moet dan de gehele
tweede [1943] oplage daarvoor gebruikt zijn.
De drukvellen zijn 8x8 =64
voor de enkele briefkaarten en 8x4 =32 voor de dubbele kaarten, tenzij anders aangegeven.
De oplagen van de 5 en 7 1/2c zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
5c blauwgroen
-------------
290 18-03 29-04-41 5.800.000 5.700.000 Indisch karton, drukvel 40
7.488.000 7.051.500 Nederlands karton, drukvel 64
417 22-07 06-08-41 766.400 736.000 170grams karton
473 05-09 10-11-41 4.164.800 3.936.500 190grams karton
542 03-12 12-01-42 20.000.000 19.453.300
687 24-08 21-10-42 20.000.000 19.704.500
821 15-02 24-05-43 20.000.000 19.700.600
22 20-11 06-01-44 20.000.000 19.641.000
87 19-02 11-07-44 10.240.000 10.115.500
5+5c blauwgroen
---------------
778 05-11 11-01-43 200.000 184.900
933 24-05 18-08-43 250.016 238.100
125 02-06 21-06-43 160.000 150.400
290 21-11-45 bestelling vervallen
7 1/2c rood
-----------
323 08-04 19-05-41 1.000.000 954.880 Indisch karton
387 06-06-41
18-03-43 1.500.000 1.445.100 Nederlands karton
7 1/2+7 1/2c rood
-----------------
263 28-02 28-03-41 100.000 88.332
702 04-09 28-10-42 50.016 46.000
5 op 7 1/2c rood
----------------
979 17-08 03-09-43 942.600 896.000
997 08-09 27-09-43 900.000 831.600
.st Gemeenschappelijk gebruik bij rasterdiepdruk-cylinders
De briefkaarten in offset hebben een drukvorm waarop zowel de
zegelafdruk als de tekst en scheidslijnen zitten, alleen voor de
briefkaarten met betaald antwoord drukt een tweede drukvorm
de achterzijde.
Bij rasterdiepdruk zou de gang van zaken dezelfde kunnen zijn, zij het
dat er zeer sterke aanwijzingen zijn dat vanaf een bepaald moment
de druk van het zegel en dat van de rest is losgekoppeld.
Bij de 5c groen zijn de afstanden te meten tussen "T" en zegelafdruk,
zoals ook bij de 2c, 3c en 4c gedaan. We vinden een afstand varierend
van 3.4mm tot 5.0mm.
Een aparte cylinder voor de tekst heeft alleen zin als er ook andere
kaarten mee gedrukt kunnen worden.
Als we nagaan wat we vinden dan krijgen de volgende tabel:
138x89mm, A', RT, raster tekst 4/5, drukrichting B:
5c Tralie 1940-41 [drukvel 64]
5c groen 1941-43
4c blauw 1942-44
5c Kon.Wilhelmina 1945 [=briefkaart 34mm]
7 1/2c " " 1946
138x89mm, A', RT, raster tekst 4/5, drukrichting L:
5c groen 1941 [drukvel 40]
138x89mm, A', RT, raster tekst 3/3, drukrichting L:
7 1/2c Tralie 1940 [drukvel 40]
138x89mm, A', RT, raster tekst 5/3, drukrichting L:
7 1/2c rood 1941,43 [drukvel 64?]
5 op 7 1/2c 1943
105x74mm, A, R T, raster tekst 80, drukrichting B:
4c blauw 1945-46 [drukvel 81]
5c Kon.Wilhelmina 1945-46
Omdat de eerste oplage van de 5c groen een afwijkende layout had en
er naast de 5c Tralie geen andere kaart was, is het aannemelijk dat
pas met de loskoppeling begonnen is in 1941 of later. De 4c blauw, 5c
groen, 5c en 7 1/2c Kon.Wilhelmina zijn vermoedelijk van dezelfde
cylinder gedrukt.
Met de dubbele briefkaarten kunnen we iets dergelijks doen, en dan
rollen eigenlijk alleen de 4+4c blauw, en 5+5c groen met A', RT, drukrichting L, raster tekst 80,[drukvel 32] eruit als kandidaten waar de cylinder gemeenschappelijk gebruikt is.
.st Nooduitgifte-briefkaarten gedrukt bij v.Gestel, Eindhoven
De briefkaarten die bij de Etikettendrukkerij NV Gestel en Zoon, Kleine Berg 28, te Eindhoven zijn gedrukt zijn gedeeltelijk in steendruk gedeeltelijk in offset.
Aan de kaarten is dat moeilijk of niet te zien.
De duiftekening heeft type A, niet alleen voor de 4c doch ook voor de 5c en 7 1/2c.
De belettering is grof: Afz. heeft A', "Briefkaart" heeft R T.
De 4c en 5c kaarten zijn uitgegeven 11-1-45 in Zuid-Nederland, de 7 1/2c op 13-3-45, de 4c is aangekondigd in DOH 19 29-05-45.
De 4c, 5c en de 7 1/2c worden gemeld in het NMPh sept'45, ook verschillen in kartonkleuren
worden genoemd, verdere uitwerking nog in NMPh dec'45, en NMPh juni'46.
papier- periode opmerkingen
kleur doorzicht richting ------- -----------
----- --------- --------
4c blauw
-------- 1945 op grijsachtig
lichtgeel IIIb <-> op grijs IIIb <-> op wit, ruw IIIb |
5c smaragdgroen
---------------
1945
op grijsachtig lichtgeel op geel 'I <-> op romig 'I <-> op geelbruinig 'IIIb | op groen IIIb <->
op groen 'IIIb <->
op groenachtig grijs 'IIIb | coll. BvdB 27-08-45
op grijs IIIb <->
op grijs 'IIIb <->
op wit, glad ? ?
op wit, ruw IIIb <->
5c donkergroen -------------- 1945
op geelbruinig 'IIIb <->
op geelbruinig 'IIIb |
7 1/2 rood
---------- 1945
op grijs IIIb <-> op grijs 'IIIb <->
op wit, glad 'IIIb <->
De verschillen in papierrichting vloeien voort uit de layout waarbij op een
drukvel sommige kaarten dwars geplaatst staan. Zie het artikel van
A.W. ten Geuzendam, Velreconstructie van een 5 cent Nooduitgifte briefkaart
in: Postzak 125 Sept'80 pag. 87-90.
In dit artikel gaat de auteur uit van 18 kaarten per steen voor de 5c:
6 kaarten met de rechterkant naar beneden, daaronder 3 horizontale rijen van 4 naast elkaar liggende kaarten.
De papierrichting | zou dan behoren bij de dwarsstaande kaarten.
Dat er ook offset gebruikt is, was de auteur niet bekend, wel nam hij aan dat
meer dan e'e'n steen gebruikt was.
Een uitvoerige beschrijving van de diverse kleuren kartonsoorten is te vinden bij: J.H oekman, De "nooduitgiften" 1945 van Nederland, in: Postzak 132 Juni'82 pag. 197-200.
Deze indeling kan ik met eigen materiaal erbij goed volgen. A.W.ten Geuzendam had in zijn artikel voor de "gelë kaarten er ook nog de doorschijnendheid van de kaarten
bij betrokken, echter hij benoemt de kleuren weer heel anders.
Ik zou veel meer materiaal moeten zien, ook al om te onderzoeken bij welke
kaarten offset gebruikt is. Mijn indruk is dat offset slechts bij de 5c voorkomt.
.s 3
^&Oplagecijfers:\&
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
4c 142.399 ontvangen door Hbs te Eindhoven
geheel verbruikt te Eindhoven
150.000 direct ontvangen door Controle
5c 1.598.580 ontvangen door Hbs te Eindhoven
geheel verbruikt te Eindhoven
1.830.000 direct ontvangen 313.146 door Controle
391.020 van de drukkerij
7 1/2c 186.495 ontvangen door Hbs te Eindhoven
62.700 overgedaan aan Controle
202.900 direct ontvangen door Controle
.st 50jaar Postmuseum
Ter gelegenheid van het 50 jarige bestaan van Postmuseum in den Haag, werd
een speciale briefkaart uitgebracht waarop als waarde een zwart cijfer "40"
werd afgedrukt over een blauwe 4c Lebeau.
Datum van uitgifte: 18 mei 1979.
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
76 13-03 18-04-79 2.205.000 705.843 los 1.255.500 blok
67.500 gestempeld
De kaarten zijn gedrukt in twee kleuren offset [zwart, blauw] op wit briefkaarten-karton, velformaat 74x106cm.
Het drukvel is 49=7x7 kaarten groot.
Papierdoorzicht: IIIa <->
Op de linkerhelft van de kaart "Postmuseum" en afbeelding van een
ouderwetse telefoon. Bij die afbeelding is een offset-raster van 60 lijnen/cm
gebruikt.
Een verticale fosfor-balk is midden over het zegelbeeld aangebracht.
Het "oog" van de duif loopt niet geheel naar rechts door, wat wel bij type A
altijd zo was.
Gestempeld wil zeggen: een zwarte rechthoek in de vorm van een enveloppe met daarin:
"Nederlands Postmuseum","18.V.79-16","'s Gravenhagë.
De afbeeldingen bij aflevering 1:
afbeelding 1: de drie typen Lebeau: A, B en C
afbeelding 2: de verschillende "A" 's bij "Afz"
afbeelding 3: het formaatsverschil 140x90mm tegenover 138x89mm
afbeelding 4: verschillen in afstand tussen de "T" van "Briefkaart"
.i 13
en het zegelbeeld van de 3c: 4.0mm of 4.2mm
afbeelding 5: verschillen in "RT" van "Briefkaart": de "R" en "T" tegenelkaar
.i 13
of los van elkaar, met afgekapte linkerschreef van de "T"
afbeelding 6: de kleinformaat briefkaart van 4c
afbeelding 7: de 5c Tralie-briefkaart
afbeelding 8: verschillende standen [scheefstaan] van het zegelbeeld 5c .i 13
ten opzichte van ondermeer "Briefkaart" en buitenranden van de briefkaart
afbeelding 9: de 5c Nooduitgifte-briefkaart
afbeelding 10: de 40 op 4c Postmuseum-briefkaart
.st De Verhuiskaarten
De duiftekening heeft type A.
De binnenlandse verhuiskaarten liepen volgens het drukwerk-tarief dat van 1 februari 1928 tot 1 november 1946 1 1/2c was, daarna 2c.
Voor het buitenland gold het briefkaart-tarief, pas met ingang van 12 augustus 1940
werd het drukwerk-tarief van toepassing: 2 1/2c [tot 1 november 1946].
De 1 1/2c lila werd aangekondigd in DOH 49 19-01-28, en pas in NMPh Feb'30
gemeld. De druk was eind 1929 pas begonnen.
De wijzigingen in tekst werden in het NMPh als volgt gemeld:
1 randlijn: Nov'30, 1 randlijn+postbusnr: Aug'32 [In de Geuzendam catalogus
wordt 1931 aangehouden. Op grond waarvan?].
De 1 1/2c grijs is niet apart [afgezien van het zegel] aangekondigd.
Melding in NMPh Sept'35, de tekstwijziging "Beroep, kwaliteit" in
NMPh Dec'40.
papier periode formaat opmerkingen
------ ------- ------- ------------
Formulier voor adreswijziging
-----------------------------
1 1/2c lila, Dubbele randlijn
-----------------------------
I <-> 1929-30 140x90
1 1/2c lila,1 randlijn
----------------------
I <-> 1930-31 140x90
1 1/2c lila,1 randlijn+ postbusnr ---------------------------------
I <-> 1932-35 140x90 'I <-> 1932-35 140x90
1 1/2c grijs, Beroep,betrekking
--------------------------------
I <-> 1935-37 140x90 'I <-> 1935-37 140x90 1 1/2c grijs, Beroep,kwaliteit ------------------------------
I <-> 1937-43 140x90 'I <-> 1937-43 140x90
'IIIb <->
IIIb <->
2 1/2c groen, voor het buitenland
---------------------------------
'IIId | 1940-41 140x90
De 2 1/2c is niet apart aangekondigd, melding in het NMPh Dec'40, de geschiedeniskaart vermeldt als eerste uitgifte: 12 augustus 1940!
papier periode formaat meldingen
------ ------- ------- ---------
Formulier tot mededeeling van adreswijziging
--------------------------------------------
1 1/2c grijs, Bericht, adreswijziging roomkleurig, geen gekleurde vezels -------------------------------------
I <-> 1944 105x74 NMPh Sept'45
'I <-> 1944 105x74
1 1/2c grijs, Naam, voorletters,
100x68 1/2mm, roomkleurig, geen gekleurde vezels, ruw
--------------------------------
'I <-> 1945 105x74 NMPh Dec'45: juli'45
1 1/2c grijs, Naam, voorletters
100x68 1/2mm, bruin manilla -------------------------------
IIIb <-> 1945 105x74 NMPh Dec'45: nov'45
'IIIb <-> 1945 105x74
IIIb | 1945 105x74
'IIIb | 1945 105x74
1 1/2c grijs, Naam, voorletters
98x68mm, roomkleurig, glad, gekleurde vezels [blauw, rood, zwart, bruin]
-------------------------------------
I <-> 1946 105x74 NMPh Juni'46
Bij de nieuwe zetting is het rechthoekig kader aan de achterzijde iets kleiner
geworden: 98x68mm in plaats van 100x68 1/2.
Van de 4 oplagen hebben de eerste drie de oude zetting, en daarvan weer heeft de
middelste het bruine manilla karton, dat blijkens aantekening op de geschiedeniskaart behorend bij de 5c kleinformaat Kon. Wilhelmina, ontwerp van Konijnenburg, uit
Eerbeek afkomstig is.
Gezien de verschillende drukvorm afmetingen [48, 16, 81] zouden er best nog
meer te onderscheiden zettingen kunnen bestaan.
Zie ook:
Postzak 126 Dec'80 pag. 140-141, C.Stapel, Een nieuwe verhuiskaart
Postzak 128 Juni'81 pag. 60, C.Stapel, Een nieuwe verhuiskaart [correctie]
De oplagen van de verhuiskaarten:
De verhuiskaarten zijn alle gedrukt in offset, met drukvellen 8x8 = 64 voor de 1 1/2c, en 6x6= 36 voor de 2 1/2c, tenzij anders vermeld.
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
1 1/2c lila, dubbele randlijn
-----------------------------
493 01-07 28-11-29 488.000 488.000
571 12-10 14-02-30 1.000.000 915.564
1 1/2c lila, enkele randlijn
----------------------------
805 03-06 26-09-30 1.000.000 962.400
62 09-03 05-05-31 1.000.000 956.200
310 12-08 06-10-31 1.000.000 974.000
1 1/2c lila, enkele randlijn, postbusnummer
-------------------------------------------
472 19-02 06-05-32 1.000.000 918.400
651 08-08 27-12-32 1.000.000 908.300
906 26-05 13-07-33 1.300.032 1.196.000
263 21-11 16-02-34 1.200.000 1.132.000
541 11-06 05-09-34 1.200.000 1.005.800
792 12-12 16-02-35 1.000.000 916.400
1 1/2c grijs, beroep, betrekking
--------------------------------
989 27-05 19-07-35 1.500.032 1.383.000
241 21-11 25-02-36 1.250.048 1.133.500
490 25-05 29-07-36 1.500.032 1.395.500
951 15-02 28-04-37 1.500.032 1.429.500
1 1/2c grijs, beroep, kwaliteit
-------------------------------
301 13-08 29-12-37 1.500.032 1.372.500
725 20-05 09-08-38 1.500.032 1.396.000
999 21-11 23-03-39 1.500.032 1.446.000
381 20-09 24-11-39 600.000 543.500
592 01-02 27-02-40 1.500.032 1.411.200
993 10-09 10-10-40 2.048.000 1.988.400
389 06-06 13-11-41 1.500.032 1.430.000
650 22-05 20-08-42 1.500.032 1.438.000
779 05-11 16-12-43 2.000.000 1.919.300
807 21-01 16-09-43 1.600.000 1.501.400
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
2 1/2c groen
------------
880 03-08 09-08-40 54.000 50.800 Ned.Indisch briefkaart karton
339 09-05 04-06-41 54.000 51.800
1 1/2c grijs, klein formaat, Bericht, Adreswijziging
----------------------------------------------------
28 23-11 09-03-44 1.500.030 1.483.500 drukvel 90
126 02-06-44 vervallen 2.000.070
1 1/2c grijs, klein formaat, Naam, Voorletters
-----------------------------------------------
192 28-05 16-07-45 877.140 840.500 chamois, drukvel 48
236 05-09 16-10-45 843.600 798.000 bruin manilla, drukvel 16
278 08-11 11-12-45 2.000.052 1.945.200 chamois, drukvel 81
376 12-02 03-04-46 2.000.700 1.938.300 andere zetting, drukvel 81
[98x68 ipv 100x68 1/2mm,
1e regel 92 1/2 ipv 94mm]
.st Kennisgeving voor Telefoonnummer
De kaarten "Kennisgeving voor Telefoonnummer"
zijn gedrukt in offset, de duiftekening heeft type A.
De kaarten zijn aangekondigd in DOH 265 10-05-39 waarin te lezen valt:
ten einde telefoon abonnees in de gelegenheid te stellen op een gemakkelijke wijze aan hun
telefoonnummers bekendheid te geven, zijn ter vervanging van een bestaand model
TF 124, kaartformulieren "Kennisgeving van telefoonnummer" aangemaakt, voorzien
van een zegelafdruk van 1 1/2c.
Overeenkomstig met het formulier tot mededeeling adreswijziging: formaat 103x106mm, druk en kleur [grijs] van zegelafdruk.
Prijs 15 cent per 10 kaarten.
Het is niet de bedoeling de kaartformulieren aan de kantoren in voorraad te verstrekken voor verkoop aan de loketten. Toezending zal slechts geschieden na aanvraag
van de zijde van het publiek. Naar aanleiding van bestellingen aan te vragen bij controle,
vervolgens na ontvangst in eerstvolgende bestelling uit te reiken aan aanvrager tegen betaling.
Afgeschaft met ingang van 1-11-46, zie DOH 704 23-10-46.
papier periode formaat opmerkingen
------ ------- ------- ---------
1 1/2 grijs 'I <-> 1939 147x74mm
De [halve] drukvellen waren 18 groot, 3x6 of 6x3?
De oplagen:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
165 23-03 12-04-39 51.300 35.259 halve vellen wit
adreskaartkarton
Vernietigd in 1947: 28.042
.st Arbeidslijsten 2c en 3c
De duiftekening heeft type A voor de 2c en de 3c.
De Arbeidslijsten zijn gedrukt in boekdruk, de zegelafdruk is
apart aangebracht, aanvankelijk ook in boekdruk [tot 1943], later in
rasterdiepdruk [1943 en later].
De Arbeidslijsten volgden het briefkaart-tarief: interlocaal 5c, vanaf 1 september 1937 4c, vanaf 1 april 1939 3c, en vanaf 20 augustus 1940 weer 5c.
Locaal: 3c, vanaf 1 augustus 1936 2c, vanaf 20 augustus 1940 4c.
Boven op de frankeerwaarde komt nog een extra bedrag van 5c.
De 3c groen wordt aangekondigd in DOH 49 19-01-28, en gemeld in NMPh Feb'28.
De overgang van grijs naar creme karton in NMPh Mrt'30.
De 2c oranje wordt aangekondigd in DOH 425 08-07-36, en gemeld in NMPh Feb'37.
papier periode opmerkingen
------- ------- -----------
3c groen op grijs, 192
----------------------
I <-> 1928 'I <-> 1928
3c groen op grijs, 19
---------------------
1929
3c groen op creme, 19
---------------------
'I | 1929-36, 1939-40
2c oranje op creme, 19
----------------------
I | 1936-40 'I | 1936-40
Afgaand op de incidentele meldingen in het Maandblad zijn er diverse zettingen geweest. Over nieuwe zettingen is sprake in NMPh Nov'30 waar het al of niet voorkomen van
punten achter "3e rusttijd" of ")" achter "handteekening" wordt geconstateerd bij de 3c.
In NMPh Nov'38 wordt een "iets roder karton" genoemd bij de 2c, verder een nieuw zetsel.
Dat nieuwe zetsel zou ondermeer te herkennen zijn aan de plaats van "ST" onder ^&"6|7"\& de "T" nog onder de 6 of halverwege 6 en 7.
Zowel van de 2c als de 3c arbeidslijsten heb ik beide "zettingen" gezien.
Een systematische studie moet nog ondernomen worden.
Verder kunnen we bij arbeidslijsten onderscheiden:
a. tekst met schreef, onbedrukte scheurlijn
b. tekst met schreef, bedrukte scheurlijn
c. tekst schreefloos, onbedrukte scheurlijn
d. tekst schreefloos, bedrukte scheurlijn
Alle Lebeau arbeidslijsten hebben type a.
De complete kaarten zijn 21x44.5cm, en het drukvel bevat 4 stuks.
Oplagen van de arbeidslijsten:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
3c lichtgroen, 192. , grijs
---------------------------
3 12-01 26-01-28 50.000 48.724
3c lichtgroen, 19.. , grijs
---------------------------
317 29-01 28-05-29 18.936 17.900
3c lichtgroen, 192. , geel
--------------------------
631 20-11 12-12-29 64.000 60.960
671 27-01 20-02-30 75.000 69.900
70 09-03 23-04-31 75.000 71.904
654 08-08 31-10-32 40.000 39.100
914 26-05 28-09-33 35.000 34.000
550 11-06 30-08-34 30.000 29.160
897 04-03 13-04-35 36.000 35.500
248 21-11 20-02-36 26.080 25.100
146 17-03 10-05-39 70.000 68.701
727 06-05 18-06-40 60.000 59.296 gedeeltelijk onafgewerkt
opgeleverd
2c oranje
---------
587 01-07 16-07-36 13.600 13.241
755 18-11 27-02-37 25.000 24.000
66 19-05 15-07-37 30.000 28.700
426 18-11 16-12-37 35.000 33.600
600 15-02 18-05-38 40.000 38.800
871 12-08 19-10-38 36.000 24.900 252 22-05 28-07-39 50.000 49.000
726 06-05 24-06-40 50.000 48.340 gedeeltelijk onafgewerkt
opgeleverd
Voor 2c en 3c kaarten was na 20-augustus-1940 geen emplooi meer. De opdrachten zijn vermoedelijk daarom niet meer geheel afgewerkt.
.st Arbeidslijsten 4c en 5c
De duiftekening heeft type A voor de 4c, type C voor de 5c.
De 4c met zegelafdruk in boekdruk wordt aangekondigd in DOH 497 04-08-37, en is niet gemeld in het NMPh.
De 4c en 5c arbeidslijsten met zegelafdruk in rasterdiepdruk zijn niet aangekondigd in de dienstorders.
De 4c wordt gemeld in NMPh Sept'45, de 5c in NMPh Nov'42, de lijst met zwarte
tekst in NMPh Sept'45.
papier periode drukrichting opmerkingen
------ ------- ------------- -----------
4c blauw+blauw
geheel boekdruk
---------------
'I | 1937-38, -
1940-41 IIId <-> 1941? NMPh Jan'43, slechter papier,
dikke punt achter
"totaal" 4c zwart+blauw, raster 90
-------------------------
'IIIb | 1943 R
4c zwart+blauw, raster 80
-------------------------
I | 1946 R 'IIId <-> 1946 R
5c groen, Tralie,
raster 67 1/2, zowel zegel als Tralie
--------------------
'IIIb | 1940 L IIId | 1940 L
5c groen+donkergroen, raster 90
-------------------------------
IIIb | 1941 R 'IIIb | 1941 R
5c groen+donkergroen, raster 67 1/2
-----------------------------------
'IIIb | 1942 L coll.BvdB 02-04-43
5c zwart+donkergroen, raster 90
-------------------------------
IIIb | 1943 R 'IIIb | 1943 R
De 4c arbeidslijst welke geheel in boekdruk is uitgevoerd heeft de "T" halverwege "6" en "7" [papier 'I |]
of onder de "7" [papier IIId], de latere 4c arbeidslijsten onder de "7" net als
alle 5c arbeidslijsten.
De complete kaarten zijn 21x44.5cm, en het drukvel bevat 4 stuks.
De oplagen:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
4c blauw+blauw, zegel in boekdruk
---------------------------------
305 13-08 09-11-37 45.000 43.401
601 15-02 06-05-38 60.000 58.000
872 12-08 21-10-38 42.188 40.600
169 06-11 28-11-40 80.000 68.401
541 19-11 19-12-41 60.000 57.800
4c zwart+blauw, zegel in rasterdiepdruk, raster 90
-------------------------
707 04-09 09-04-43 45.000 43.100
4c zwart+blauw, zegel in rasterdiepdruk, raster 80
-------------------------
326 20-12 15-01-46 12.000 11.104
384 22-02 20-03-46 10.000 9.300
419 23-04 05-06-46 50.000 47.000
5c groen, Tralie
----------------
170 04-11 10-12-40 80.000 67.601
5c groen+donkergroen, raster 90
-------------------------------
296 18-03 08-09-41 40.000 37.700
5c groen+donkergroen, raster 67 1/2
-----------------------------------
568 08-01 02-03-42 50.000 45.204
5c zwart+donkergroen
--------------------
708 04-09 14-04-43 50.000 47.600
.st De postbewijs-formulieren 5c
De postbewijs-formulieren bestaan uit 3 delen gescheiden door een perforaat.
Het formulier meet 280x102mm, het aantal per drukvel is 5.
De formulieren waren verkrijgbaar voor elk bedrag tot en met 10 gulden.
Het linkerdeel behield de PTT, het middendeel met in de rechterbovenhoek de zegelafdruk kon verstuurd worden in een brief naar degene voor wie het bedrag bestemd was, het rechterdeel was voor de afzender.
Het recht bedroeg 5c, het formulier kostte nog eens 1c extra.
Ongebruikte exemplaren werden niet verkocht, in verzamelaarshanden bevinden
zich meestal exemplaren met een ingevuld bedrag van 1c.
De zegel-druk van de 3c Lebeau [Tralie] is net als de 5c van Konijnenburg in rasterdiepdruk uitgevoerd. Dit geldt ook voor de meeste latere formulieren, met uitzondering
van de laatste de 6c Cijfertype van Krimpen die in offsetdruk en de 5c Nooduitgifte die in steendruk.
De 5c Veth en vroegere formulieren daarentegen zijn in boekdruk.
De tekst zowel voor- als achterzijde is in boekdruk uitgevoerd in de kleur sepia, de rose ondergrond aan de voorzijde in boekdruk heeft een golflijnen-patroon.
Op elk deel van het drieluik was een 3-tallig nummer aangebracht in boekdruk of met een numeroteur.
Het perforaat is 12 1/2, net als alle latere formulieren op e'e'n na.
Bij de Nooduitgifte is het perforaat 10 3/4, en ook het ondergrond-patroon is anders.
De 5c Tralie werd niet los van de rest van de Tralie postwaarden aangekondigd
[DOH 438bis 25-09-1940] en ook niet in het NMPh gemeld.
papier raster druk- periode opmerkingen
------ 3c tralie richting ------- -----------
-- ------ -------- 5c groen Tralie
---------------
I | 67 1/2 67 1/2 R 1941
De oplage is als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
197 15-11 03-02-41 50.000 41.010
De 5c Lebeau heeft type C, is niet apart aangekondigd in de dienstorders, en gemeld in NMPh nov'42.
Uitvoering als de 5c tralie.
papier raster drukrichting periode opmerkingen
------ ------ ------------- ------- -----------
5c Lebeau,groen
---------------
I | 90 R 1941-42,
1944, 1946
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
466 27-08 29-10-41 25.000 23.015 nieuwe kleur omslag, donkergrijs
voor het eerst uitgegeven 10 dec 1941
611 14-03 21-05-42 30.000 27.000
128 02-06 19-07-44 20.000 18.000
539 10-08 04-10-46 35.000 32.000
De 5c nooduitgifte heeft type A, is niet aangekondigd in de dienstorders, en is gemeld in het NMPh dec'45.
Uitgegeven op 4-4-1945, gedrukt op 60grms bankpost, in steendruk bij
van Gestel, Eindhoven.
De tekst is in zwart, de rose ondergond heeft een gaas-patroon, en het perforaat is 10 3/4. De nummers zijn met een numeroteur aangebracht.
5c groen, nooduitgifte
----------------------
papier periode opmerkingen
------ ------- -----------
I <-> 1945 coll C.Stapel 11-07-45
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
50.000 ontvangen door tijdelijk Hbs
Eindhoven, waarvan 48.425 overgedragen aan de Controle
400 direct ontvangen controle
.st Enveloppen 7 1/2c
Per 20 augustus 1940 ging het brieftarief omhoog van 5c naar 7 1/2c.
Enveloppen [en postbladen] waren voordien in het Koninginne-type.
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt eerst van de Tralie, later de gewijzigde
Lebeau-tekening: type C.
De enveloppen Tralie werden gelijk met de zegels aangekondigd in DOH 438bis van 25-09-1940, en gemeld in het NMPh Mrt'41.
Het formaat is 156x110mm.
De papierrichting bij de enveloppen is anders dan wat we tot nu toe gezien hebben
niet in de lengte- of dwars-richting doch diagonaal. In de overzichten aangegeven met
"\" of "/".
7 1/2 Tralie rood -----------------
papier raster druk- periode opmerkingen
------ 3c tralie tekst richting ------- -----------
-- ------ ----- --------
I \ 67 1/2 67 1/2 90 R 1940
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
209 28-11 30-12-40 22.520 20.605
De 7 1/2c Lebeau werd aanvankelijk gedrukt in rasterdiepdruk in het grote
grote formaat: 156x110mm. Niet apart aangekondigd in de dienstorders, en gemeld in het NMPh Aug'41.
7 1/2c rood, Lebeau -------------------
papier raster druk- periode opmerkingen
------ zegel tekst richting ------- -----------
----- ----- --------
I \ 90 90 R 1941
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
297 18-03 30-04-41 100.000 96.505 boekdruk
De opmerking op de Geschiedeniskaart dat de enveloppe in boekdruk is uitgevoerd is onjuist. Het is wel degelijk rasterdiepdruk geweest.
In 1941 werd besloten de enveloppen in een kleiner formaat [131x92mm] uit te geven, een besparing van papier, en de zegelafdruk en tekst niet meer in rasterdiepdruk doch in boekdruk uit te voeren.
Deze enveloppe werd gemeld in het NMPh jan'42. Geen aankondiging in de dienstorders.
papier periode opmerkingen
------ ------- -----------
7 1/2 rood Lebeau met afzender, afgeronde klep
------------------------
I \ 1941-42 I / 1941-42
7 1/2 rood Lebeau met afzender, spitse klep
-----------------------
I / 1943
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
470 27-08 05-11-41 273.000 262.109 nieuw formaat schrijven
627 14-04 15-06-42 1.000.000 985.401 Dir.Gen. 18 juli '41 787 05-11 21-01-43 1.620.000 1.570.900 no 20740S afd.8
A. ten Geuzendam beschrijft in de door hem uitgegeven catalogus diverse modellen enveloppen, M7 en M8 voor de bovenstaande.
Bij enveloppe model M4 wordt nog nader gespecificeerd de hoogte van boven- en onderklep [d. en a.] resp. de lengte van de korte schuine zijde van deze kleppen [b. en c.].
Als we dit ook bij de 7 1/2c Lebeau kleinformaat doen vinden we:
a. b. c. d.
afgerond 50mm 14 14 50
spits 50mm 14 12 50
50 14 14 50
51 11 16 47
56 5 23 42
Bij de "afgerondë zijkleppen is ook de onderklep boven afgerond, de
bovenklep aan de onderkant spits. Bij de "spitsë zijkleppen zijn ook
de boven- en onder-kleppen spits.
Er is nogal wat variatie in de afmetingen a. t/m d. Ook in het NMPh 1943 pag. 60 en 76 was dit door J.H oekman geconstateerd. Hij vond a. en d. maten als volgt:
a. d.
56mm 41.5mm
55.5 43.5
51.5 49
46.5 51.5
Verder kon de linkerklep over de rechterklep vallen of omgekeerd, en ook was er variatie in kleur van de binnendruk. De "spitsë enveloppen zijn ook iets kleiner van formaat wat door hem was geconstateerd: 128x93 1/2mm.
De metingen van J.H oekman vallen binnen de variabiliteit die ik ook aantrof. Het viel me op dat de afmetingen b. en c. links soms iets anders uit kwamen dan rechts.
In 1943 kon het woord "afzender" vervallen. Geen aankondiging in de Dienstorders, wel melding in het NMPh sept'45.
In het NMPh wordt dan al gelijk gesproken van een sterk wisselende kleur van de binnenzijde, over de afmetingsverschillen van de kleppen geen woord meer.
Toch is de variatie bij de enveloppen "zonder afzender" minstens zo groot als bij die "met", en zijn b. en c. links en rechts meestal verschillend.
papier periode opmerkingen
------ ------- -----------
7 1/2 rood Lebeau zonder
afzender, spitse klep
-------------------------
1943-44 rechterklep 95mm I \
I / rechterklep 75mm I \
De a. en d. afmetingen schommelen rond de 50mm. Bij de 95mm rechterklep b. van 12/15 tot 13/17 en c. van 13/14 tot 18/15 waarbij voor de deelstreep de linkerkant en erachter de rechterkant is aangegeven.
Kortom een grote puinhoop!
De [vermoedelijke] oplaag van 1944 vertoont weer enige stabiliteit:
papier periode opmerkingen
------ ------- -----------
7 1/2 rood Lebeau zonder afzender, afgeronde klep
-------------------------
I \ 1944? binnendruk van buiten
niet te zien
III \ binnendruk van buiten
III / goed te zien
De onderklep en de schuine zijkanten zijn afgerond, de bovenklep is spits.
De afmetingen a. 46mm, b. en c. 9mm resp. 11mm [de ronding weggedacht], d. 47mm.
Boven- en onderklep vallen nauwelijks of niet over elkaar: 46+47=93 < 93 1/2.
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
938 24-05 06-08-43 2.500.000 2.390.100 2 aug'43 telef. opdracht Hbs
996 24-08 28-02-44 3.316.000 3.148.800 dat het woord "afzender" kan
vervallen.
.st De Postbladen 7 1/2c
Per 20 augustus 1940 ging het brieftarief omhoog van 5c naar 7 1/2c.
Postbladen en [enveloppen] waren voordien in het Koninginne-type.
Voor de 7 1/2c werd gebruik gemaakt eerst van de Tralie, later de gewijzigde
Lebeau-tekening: type C.
Net als de andere Tralie postwaarden aangekondigd in DOH 438bis van 25-09-40, gemeld in het NMPh mrt'41.
De postbladen zijn in rasterdiepdruk vervaardigd.
Het formaat is aanvankelijk 148x210mm [ongevouwen], met een perforaat aan 3 zijden [gevouwen].
Het [druk]velformaat is 8 postbladen groot.
Het perforaat is al sinds de invoering van het nieuwe model in 1929 met de Veth-waarden
een "kamtanding" 12 1/2, met in de linker- en rechterbovenhoek 3 gaten naar boven en 3 gaten naar opzij om te kunnen
inscheuren. Horizontaal, de hoeken niet meegerekend 75 gaten, verticaal 55.
Het gaten-patroon is steeds het zelfde!!! Horizontaal tussen hoekgat en
gat 1 van links een smalle tand, en ook tussen de gaten 52 en 53 en wat smallere tand. Dit patroon is terug te vinden bij alle postbladen van dit formaat.
Zowel Veth, van Konijnenburg, Tralie als Lebeau. Bovendien is het patroon gelijk dwars door een gevouwen postblad heen,
wat inhoud dat de Postbladen na te zijn gesneden en gevouwen, stuk voor stuk door de perforator zijn gegaan.
In 1929 verscheen de 7 1/2c rood Veth als eerste echter werd door de tariefswijziging van 1-11-29 overbodig. De restanten werden overdrukt met een zwarte "6" in boekdruk.
A.ten Geuzendam maakt bij deze "6" op 7 1/2c onderscheid in lijn- en kamtanding.
Dit is juist: lijntanding 11 1/2, en kamtanding 12 1/2 zoals boven aangegeven.
Toch zijn er bij de kamtanding nog twee varianten:
- het gaten-patroon te zien aan de voorzijde, waar ook de perforatiegaten gladde
randen hebben.
- het gaten-patroon te zien aan de achterzijde, waar ook de perforatiegaten gladde
randen hebben. De voorzijde heeft ruwe randen!
Het van de andere kant af perforeren zou theoretisch bij alle postbladen in dit
formaat kunnen voorkomen. Tot nog toe ben ik het slechts bij de "6" op 7 1/2c rood Veth tegengekomen.
7 1/2c rood, Tralie
-------------------
papier raster druk- periode opmerkingen
------ zegel tralie tekst richting ------- -----------
----- ------ ----- --------
I<-> 67 1/2 67 1/2 5/3 O 1941
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
216 29-11 31-01-41 100.000 90.816
De 7 1/2c Lebeau heeft type C, is niet apart aangekondigd in de dienstorders, en gemeld in het
NMPh oct'41.
7 1/2c rood, 148x210mm
----------------------
papier raster druk- periode opmerkingen
------ zegel tekst richting ------- -----------
----- ----- --------
I <-> 90 5/3 B 1941
De oplage is als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
279 06-03 30-05-41 144.000 130.116
In 1942 werd afgestapt van het tot dan toe gangbare model. In plaats van een gevouwen kaart voorzien van een perforaat kwam een vouwblad van papier dat ongevouwen niet groter was dan 176x250mm = B5. Dit vouwblad qua model gelijk aan dat van Nederlandsche Indië van 1936 [vandaar ook de opmerking op de geschiedeniskaart van "indisch papier"] werd niet apart aangekondigd in de dienstorders, wel gemeld in het NMPh nov'42. Aanvankelijk was de bovenvouw niet over de hele breedte aanwezig, in 1943 werd dit gewijzigd. De gewijzigde variant werd in het NMPh sept'45 gemeld.
papier raster druk- periode opmerkingen
------ zegel tekst richting ------- -----------
----- ----- --------
7 1/2c rood, 3/4 bovenvouw: ---------------------------
I | 90 90 L 1942-43 'I | 90 90 L
7 1/2c rood, gehele bovenvouw:
------------------------------
'I | 80 80 L 1943
De oplagen zijn als volgt:
bestel- eerste aantal aantal nummer datum aflevering besteld gaaf opmerkingen
------ ----- ---------- ------- ------ -----------
7 1/2c rood, 88x125mm, 3/4
--------------------------
643 06-05 22-07-42 1.000.000 951.308 Indisch papier, eerste
804 08-01 16-03-43 1.500.000 1.411.300 uitgifte sept'42
7 1/2c rood, 88x125mm, geheel
-----------------------------
978 17-08 01-10-43 737.200 697.300 gewijzigde sluiting schrijven
21 09-11 13-12-43 2.440.008 2.289.200 Hoofddir. Post 28/8-43 nr
33489 afd.8
Conclusie
De verschillen in belettering bij de briefkaarten zijn door ten Geuzendam zeer terecht weer onder een ieders aandacht gebracht. Het door hem gelegde verband met een overgang naar rasterdiepdruk bestaat echter niet! Iets wat bij wat dieper graven er van zelf uitgerold was. In dit overzicht van de emissie Lebeau zitten gaten, geheel te verwachten als het kader van kenmerken uitgezet en getoetst is aan een beperkte hoeveelheid materiaal namelijk dat van C.Stapel en van mijzelf. Aanvullingen en nieuwe vondsten worden zeer op prijs gesteld. Indien mogelijk zou ik het materiaal zelf willen bekijken. Hoe langer ik me met het materiaal bezig houd en vergelijkingen doe per soort postwaarde in de tijd, des te meer overeenkomsten resp. verschillen vallen dan op. Zo af en toe komen in dit verhaal de van Konijnenburg of Veth postwaarden ter sprake. Voor de hand ligt om in de nabije toekomst ook deze emissies aan een nader onderzoek te onderwerpen, en de resultaten in de Postzak vast te leggen.
R.C.Bakhuizen van den Brink
postbus 749
2300 AS Leiden
1987-02-06
Illustraties
.list
.le; Verhuiskaart 1 1/2c klein formaat, verschillende zettingen achterzijde
.le; Arbeidslijst met de "T" van "ST" halverwege "6/7" .le; Arbeidslijst met de "T" van "ST" onder "7"
.le; Postbewijsformulier 5c Lebeau
.le; Postbewijsformulier 5c Nooduitgifte
.le; Enveloppe klein formaat spitse klep: diverse maten a. t/m d.
.le; Enveloppe klein formaat spitse klep: diverse maten a. t/m d.
.le; Enveloppe klein formaat spitse klep: diverse maten a. t/m d.
.le; Enveloppe klein formaat spitse klep: diverse maten a. t/m d.
.le; Postblad 7 1/2c Tralie, met gaten-patroon
.els
(!end_node)
1. Overzichtstabel
2. Beknopte geschiedenis/achtergrond
2.0nopteAlgemeen
a
2.1 Aankondigingen/dienstorders/correspondentie
a
2.2kondiVerkrijgbaarheid/geldigheid
a
3. Druktechnische gegevens
3.1. Verschijningsvorm
a
3.2.chijDruk/drukrichting/rasters/drukvormen
a
3.3. hijPerforatie/formaat
a
3.4. hijVelrandbijzonderheden/normering
a
3.5. hijPapier/coating/gom
a
3.6. hijVelpositie-kenmerken
a
a
4.3. hijKleurnuances
a
5. Gebruik/verkochte aantallen
5.1ruik/Verbruik totaal
a
5.2ruik/Verbruik uitgesplitst naar jaren
a
6. Literatuur
a
nummer waarde kleur voorstelling
1 10c rood vogel in vlucht
2 15 groen vogel in vlucht
3 60 blauw vogel in vlucht
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 20x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Boekdruk, platen 20x10. Ontwerp in houtsnede.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Kamtanding 12 1/2 16/13
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht I|, gom arabisch A
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
4. oplaag-gegevens
4.1.ag-gOplaag- en bestellingen-cijfers
waarde bestelling aflevering oplage knip vernietigd
nr datum aantal 1e afl. gaaf
10c 135 15-04 7.000 30-04-21 6.409 110/200 A 1C
15c 135 15-04 7.000 30-04-21 6.642 110/200 A 1C
60c 135 15-04 7.000 30-04-21 6.401 110/200 A 1C
Verkrijgbaar:
Vanaf 30-04-21 t/m .s 1
Geldigheid:
Alleen luchtrecht: 01-05-21 t/m 31-05-22.
Ook algemeen gebruik: DOH 107b 07-02-23.
t/m 31-12-35
1. Overzichtstabel
nummer waardechkleur[en] toeslag-voorstelling
2. mer Beknopte geschiedenis/achtergrond
2.0nopteAlgemeen
a
2.1 Aankondigingen/dienstorders/correspondentie
a
2.2kondiVerkrijgbaarheid/geldigheid
a
3. Druktechnische gegevens
3.1. Verschijningsvorm
a
3.2.chijDruk/drukrichting/rasters/drukvormen
a
3.3. hijPerforatie/formaat
a
3.4. hijVelrandbijzonderheden/normering
a
3.5. hijPapier/coating/gom
a
3.6. hijVelpositie-kenmerken
a
4. oplaag-gegevens
4.1.ag-gOplaag- en bestellingen-cijfers
bestel-g aflever-steknipgen-opl.ers vernietigd
nr datum aantal 1e datumteaantaln-opl.ers lettertiin 19..
4.2.m aaEventuele groepen uitgewerkt naar varianten
a
4.3.m aaKleurnuances
a
5. Gebruik/verkochte aantallen
5.1ruik/Verbruik totaal
a
5.2ruik/Verbruik uitgesplitst naar jaren
a
6. Literatuur
a
nummer waarde kleur voorstelling papier
1 40c atuoranjerooditgespG.A. Koppen
a. II |
b. II <->
2 75c atugroenerooditgespA.N.J. Thomassen a` Thuessink van der Hoop
a. II |
b. II <->
Aankondiging:
Verschijningsvorm:
Loketvellen 10x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Offsetdruk, platen 10x10
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Lijntanding 11 1/2
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht II| resp. II <->, gom arabisch A.
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
Dubbele lijnen rondom het vel, telcijfers 1-10 links, 10-1 rechts,
oplaagletter A.
.s 1
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering oplage knip vernietigd
nr datum aantal 1e afl. gaaf
.eli
\&
.s 1
.lit
40c 090 01-06 10.000 10-06-28 9.350 A 7
75c 091 01-06 10.000 27-06-28 9.325 A 11
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf 20-08-28 t/m .s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
Vanaf 29-04-31 ook gewone frankering.
.s 1
t/m 31-03-44
.s 1
.t LC 1929 Luchtpost, ontwerp J. Jongert
.page
^&
.lit
nummer waarde kleur voorstelling .eli
\&
.s 1
.lit
1 150c zwart Mercurius
2 450 rood Mercurius
3 750 groen Mercurius
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 10x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Plaatdruk, platen 10x10, gravure H. Seegers.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Lijntanding 11 1/2
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht I, gom arabisch A.
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
Geen bedrukking.
.s 1
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering knip plaat vernietigd
nr datum aantal 1e afl. gaaf
.eli
\&
.s 1
.lit
150c 429 03-06 3.850 10-06-29 3.291 10 1
450 430 03-06 2.750 11-06-29 1.899 11 1
750 431 03-06 2.750 12-06-29 1.954 12 1
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf 16-07-29 t/m .br
Vanaf 29-04-31 ook voor gewone frankering. Het verplichte gebruik van luchtpostzegels voor luchtrecht werd in sept. 1929 opgeheven. DOH ??
.s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
.s 1
t/m .s 1
.t LD 1933 Luchtpost, ontwerp A. van Dobbenburgh
.page
^&
.lit
nummer waarde kleur voorstelling raster
.eli
\&
.s 1
.lit
1 30c groen voorste gedeelte van vliegtuig met propeller
a. 72 1/2
b. 70
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 10x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Rasterdiepdruk, cylinder 10x10, raster 72 1/2 resp. 70, drukrichting:
.br
Zegels in driehoek-formaat, om en om kopstaand.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Lijntanding 12 1/2
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht II |, gom arabisch A. [oplage A-C: 1a],
papierdoorzicht IV |, dextrine gom A. [oplage D: 1b].
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
.s 1
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering oplage knip etsing nr datum aantal 1e afl. gaaf nummer
.eli
\&
.s 1
.lit
30c
R72 1/2 = 1a
071 30-08 3.500 05-10-33 3.270 40/100 A 9 419 808 22-12 1.000 20-02-35 886 B 8 463 045 03-01 1.000 13-01-39 906 C 2 644
R70 = 1b
474 08-09 1.000 17-09-41 929 D 6 691 712 22-09 1.100 30-09-42 1.004 D 18 691 841 17-03 2.000 06-04-43 1.843 D 14 691 999 15-09 3.000 12-10-43 2.810 D 10 691 100 28-03 4.400 02-05-44 4.244 D 4 691
1.892 40/100
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf de Postjager-vlucht [dec'33], dan alleen bij bijzondere vluchten en vanaf maart 1937 gewoon verkrijgbaar echter alleen ten behoeve van bijzondere vluchten.
T/m .s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
t/m 30 [25?]-06-46.
.s 1
^&
Verstrekkingen:
.s 1
.lit
jaar voorraad afgeleverd verstrekt retour vernietigd derden
.eli
\&
.s 1
.lit
1933 nihil 3.270+40 2.559 34+22
1934 677+18 664 +06 Hbs 1+10 +14
1935 12 886 8+50 13+88 +03
1936 900+38 20 98+50 22+38 [01-05]
1937 956+50 413+19 41+75 36+50 7
1938 541+56 *499+30 28+80 37+76 [28-06]
1939 33+30 906 1+50 14+09 18+50 [27-03] 4+50
1940 928+89 267 12+99 3+39 [26-04]
1941 671+49 929 752 61+93 3
1942 907+42 1.004 1.198+64 4+91 42+42 [26-09]
1943 675+27 4.653 2.913+05 2+21 [21-06] +01
1944 2.413 4.244 4.863+90 74+11
1945 1.867+21 1.862 +21 [nov] +01
1946 4+99
164+47
.eli
.s 1
*
.br
Inclusief 1 vel voor Ned. Indie.
.t LE 1938 Luchtpost, ontwerp A. van Dobbenburgh
.page
^&
.lit
nummer waarde kleur voorstelling raster doorzicht
.eli
\&
.s 1
.lit
1 12 1/2c blauw/grijsbruin vliegende vogel
a. 90 II <->
b. 90 IV <->
c. 90 IV |
d. 80 IV <->
2 25c blauw/grijsbruin vliegende vogel
a. 80 IV <->
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 5x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Rasterdiepdruk, cylinder 5x10, raster 90 resp. 80, drukrichting:
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Kamtanding 13 1/4:14 30/
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht II<->, gom arabisch A, 12 1/2c, oplage 1a,
papierdoorzicht IV<->, dextrine gom A, 12 1/2c, oplage 1b, 1d.
papierdoorzicht IV |, dextrine gom A, 12 1/2c,oplage 1c, papierdoorzicht IV |, arabisch gom 25c.
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
.page
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering oplage knip etsing raster doorzicht
nr datum aantal 1e afl. gaaf nummer
.eli
\&
.s 1
.lit
12 1/2c
R90, 1a
671 17-03 10.000 19-05-38 8.457 A 7 613 333 25-04 3.000 13-05-41 2.492 B 6 1
R90, 1b
355 30-05 5.000 16-06-41 4.253 B 6 1 817 08-02 4.000 17-02-43 3.667 - 12 2
R90, 1c
888 10-05 10.000 02-06-43 8.606 - 14 2
R80, 1d
099 28-03 8.400 02-05-44 7.414 - 3 3
25c
202 19-05 25.000 22-07-53 22.879 - 6 1
.eli
.s 1
Volgens de NVPH 1a+b = 18.869 ofwel 943.450, en 1c+d = 16.020 ofwel 801.000.
Echter de verticaal watermerk versie is 1c!
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf 22-11-38 [12 1/2c], 09-09-53 [25c, London-NZ vlucht 08-10-53] t/m .s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
t/m 30-06-46 [12 1/2c], DOH 438 26-06-46.
.br
t/m 31-12-85 [25c]
.page
^&
Verstrekkingen [in vellen van 50]:
.s 1
.lit
jaar voorraad afgeleverd verstrekt retour vernietigd derden
.eli
\&
.s 1
.lit
12 1/2c
1938 nihil 8.457 6.040 288 52+02
1939 2.652+48 * 749 14+22 38 [27-03] 8+10
1940 1.872+10 704+20 5+17 5+10 [26-04]
1941 1.167+47 6.745 4.474 3
1942 3.520+27 2.824+09 49+08 2+27 [26-09]
1943 742+49 12.273 8.316+08 1.100 3+40 [21-06] 3+01
1944 5.793 7.414 13.306+23 117+36 15
1945 3+13 3 +13 [nov]
1946 nihil
25c
1953 22.879 16.260 50
1954 80 403+07 2+07 [sept]
1955 200+30 1956 1.046 36 20
1957 224+11
1958 2.111 436
1959 808 68
1960 1.154 35
1961 7 168+28 1+28 [sept]
1962 619+20 339+33 +08 [mei] 20
1963 232 202+30 3+04 [dec]
1964 456+25 271
1965 287+25 372
1966 1.399 2.737+27
1967 99+20 50+30
1968 102+20 61 1.416+07 1969 165 80 80 [dec]
1970 278 178+29
1971 178+29 [12-05]
1972 5+25 +10 [sept]
3+25 [oct]
2 [dec]
1973 1.112 [juli]
1974 +02 +02 [nov]
.eli
.s 1
*
.br
inclusief vellen voor Ned. Indie: 16 [1938], 4 [1939 en 1940].
.page
.t LF 1951 Luchtpost, ontwerp J. Bons en A. van der Vossen [Esth. Dienst]
.page
^&
.lit
nummer waarde kleur voorstelling .eli
\&
.s 1
.lit
1 15.- bruinzwart meeuw boven landschap 2 25.- grijsblauw meeuw boven landschap
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
DOH 749b -51, DOH 119 13-02-52
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 5x5
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Plaatdruk, plaat 5x5, gravure W.Z. van Dijk.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Kamtanding 12 3/4:14 16/25, perforatiebeeld: 1/0/1/d.
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht III, gom arabisch A
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
Drukvelformaat 20x25cm, 20 uit de velbreedte.
Dubbele lijnen rondom het vel. Markeerboogjes boven 2 en 4, onder 22 en 24.
Plaatnummers onder 23.
.s 1
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering knip plaat nr datum aantal 1e afl. gaaf .eli
\&
.s 1
.lit
15.-
499 10-09 3.000 01-11-51 2.776 1 1
25.-
500 10-09 3.000 01-11-51 2.776 3 1
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf 12-11-51 t/m
.s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
t/m 31-12-59
.page
^&
.lit
jaar voorraad afgeleverd verstrekt retour vernietigd derden
.eli
\&
.s 1
.lit
15.-
1951 2.776 274+25 34+11
1952 214+13 +04 [jun]
1953 425+24 15+15 6
1954 461+04 1+01 [feb]
1955 510+33 +02 [aug]
1956 387+08
1957 464+21 407+19 5+05
1958 104 12
1959 +12 +12 [sep]
1960 298+04 [feb]
------
299+23
V-R = 2.418 +11 = 60.461 zegels
25.-
1951 2.776 274+25 34+11
1952 203+02 +05 [jun]
1953 419+18 15+15 6
1954 421+18
1955 485+39 +06 [aug] 1956 384+06
1957 514+03 349+08 5+07
1958 104 12
1959 +10 +10 [sep]
1960 276+04 [feb]
------
277
V-R = 2.441 +07 = 61032 zegels
.eli
.page
.t LG 1966 Luchtpost, ontwerp Auke de Vries
.page
^&
.lit
nummer waarde kleuren voorstelling .eli
\&
.s 1
.lit
1 25c blauw, grijs, groen, paars opstijgend vliegtuig
.eli
.s 1
^&Aankondiging:\&
.s 1
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 5x10
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Offsetdruk, plaat 2x5x10.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Kamtanding [Kroll] 14:12 3/4 25/16, perforatiebeeld: .s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht III, gom synthetisch B1 [Henkel], UV-reactie: CW op W [Violino].
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
.page
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering pons vernietigd
nr datum aantal 1e afl. gaaf .eli
\&
.s 1
.lit
25c
001 16-06 80.000 30-08-66 66.650 3
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaarheid:\&
.s 1
Vanaf 08-09-66 [Philips Jubileum-vlucht: 24-09] t/m ..
.s 1
^&
Verstrekkingen:
.s 1
.lit
jaar voorraad afgeleverd verstrekt retour vernietigd derden
.eli
\&
.s 1
.lit
25c
1966 66.650 22.547 800 106+42
1967 1.232+40 +10 1968 166 28 1+28
1969 474 355+02 175+02 [dec]
1970 1.086
1971 1.100 +11 +11 [07-12]
1972 780
1973 1.840 1.002+08 60
1974
1975 564 1 [apr]
1976 2.377
1977 2.787 1 [oct]
1978 7.720 3.500
1979 28.551
LH 1980 Luchtpost, ontwerp J. van der Toorn Vrijthof
nummer waarde kleuren voorstelling
1 1.- lichtblauw, donkerblauw, zwart
Aankondiging:
.s 1
^&Verschijningsvorm:\&
.s 1
Loketvellen 10x5
.s 1
^&Druk/Drukvormen:\&
.s 1
Rasterdiepdruk, met velinleg op de Palatia, cylinder 2x10x5, raster 125.
Drukrichting: R.
.s 1
^&Perforatie:\&
.s 1
Kamtanding 12 3/4:14 16/25, perforatiebeeld: d/0/d/d.
.s 1
^&Papier/Gom:\&
.s 1
Papierdoorzicht IIIa |, gom D2a?
.s 1
^&Velrandbijzonderheden:\&
.s 1
Telcijfers: links 1-5, rechts 5-1, in lichtblauw.
Pons-teken: boven 8/9.
Paskruizen boven 9/10; onder ..
.page
^&Oplagecijfers:\&
.s 1
^&
.lit
waarde bestelling aflevering pons
nr datum aantal 1e afl. gaaf .eli
\&
.s 1
.lit
.eli
.s 1
^&Verkrijgbaar:\&
.s 1
Vanaf 13-05-80 t/m .s 1
^&Geldigheid:\&
.s 1
t/m .s 1
|
